مقایسه پایداری نظام های تولید گندم آبی و ذرت دانه ای با رویکرد تحلیل امرژی (مطالعه موردی: حوضه آبریز دز)

اهداف: سیستم های تولید غلات در ایران اغلب با هزینه بالا و بهره وری پایین همراه است و به واسطه مصرف و کاربرد بی-رویه نهاده ها، صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می نمایند. یکی از مهمترین مسائل مدیریت کارآمد در مزارع، دستیابی به عملکرد پایدار است. این مطالعه با هدف تعیین و مقایسه پایداری اکولوژیکی دو بوم نظام تولید گندم آبی و ذرت-دانه ای با استفاده از تحلیل امرژی انجام گردید.مواد و روش ها: این مطالعه در سطح حوضه آبریز دز در سال زراعی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ به اجرا درآمد. مصاحبه با ۴۰۰ زارع گندم کار و ذرت کار بر اساس پرسشنامه جهت جمع آوری داده های مربوط به فرآیندهای تولید درون مزارع کشاورزی صورت پذیرفت. در این بررسی ابزار تحلیل امرژی برای اندازه گیری پایداری محصولات کشاورزی مورد نظر انتخاب گردید. نهایتا با استفاده از مقدار شاخص های امرژی پایداری سیستم ها مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: مجموع امرژی های ورودی برای بوم نظام تولید گندم و ذرت به ترتیب ۱۶+E۶۰۳۴۷/۱ و ۱۶+E۵۴۸۸۳/۲ ام ژول خورشیدی در هکتار در سال بدست آمد. نتایج ارزیابی مقایسه دو کشت زراعی این مطالعه نشان داد که هر دو نظام کشت از نظر زیست محیطی در شرایط ناپایداری قرار داشتند و از کل نهاده های مصرفی؛ کودهای شیمیایی بویژه کود نیترات و فسفات و سپس سوخت مصرفی گازوئیل بیشترین تاثیر را بر ناپایداری زیست محیطی در منطقه مطالعاتی داشته اند. نتیجه گیری: مشخص گردید که بوم نظام تولید گندم از لحاظ عملکرد، تجدیدپذیری و پایداری محیطی از بوم نظام تولید ذرت مطلوب تر است و تولید گندم در منطقه نظام برتر برای دستیابی به پایداری نسبت به تولید ذرت است.

Keywords:

ارزیابی اثرات زیست محیطی , حوضه آبریز دز , شاخص های امرژی , غلات , کشاورزی پایدار