ارزیابی پایداری زیست محیطی کشاورزی در استان آذربایجان شرقی

محیط­زیست بستر فعالیت­های کشاورزی است و منابع طبیعی نهاده­های تولید آن می­باشند، بنابراین با توجه به ارتباط وسیع کشاورزی با منابع طبیعی و محیط­زیست به نظر می­رسد که پایداری کشاورزی نقش مهمی در حفاظت از سرمایه­های طبیعی و محیط­زیست داشته باشد. با توجه به اهمیت این موضوع در توسعه پایدار، این تحقیق به ارزیابی پایداری زیست­محیطی کشاورزی شهرستان­های استان آذربایجان شرقی با استفاده از تحلیل سلسله مراتب گروهی (AHP) می­پردازد. وزن شاخص­ها از طریق نظرسنجی از گروه کارشناسان تعیین شد و سایر اطلاعات لازم از منابع ثانویه نظیر سازمان جهاد کشاورزی، سازمان آب منطقه­ای و سالنامه­های آماری استان آذربایجان شرقی در سال ۱۳۹۴ جمع­آوری گردید. نتایج مطالعه نشان داد شاخص­های درصد مصرف آب غیرکشاورزی، سیستم­های کارآمد آبیاری و سطح تراز آب زیرزمینی، به ترتیب با وزن نسبی ۱۲۹/۰، ۱۱۶/۰ و ۰۹۴/۰، از دیدگاه گروه کارشناسان عوامل مهمی هستند که بر میزان پایداری تاثیر می­گذارند. رتبه­بندی میزان پایداری نشان داد شهرستان­هایی که در شمال و شمال­شرقی استان واقع شده­اند دارای پایداری زیست­محیطی بیشتری هستند، اما شهرستان­هایی که در گوشه جنوب­غربی استان و در حاشیه دریاچه ارومیه قرار دارند، دارای پایداری زیست­محیطی کمتری می­باشند. همچنین نتایج این مطالعه نقاط ضعف شهرستان­های مختلف استان را در دستیابی به پایداری زیست­محیطی کشاورزی آشکار کرد. با توجه به نتایج حاصله پیشنهاد می­شود با گسترش سیستم­های آبیاری تحت فشار، اصلاح انهار و سیستم­های سنتی انتقال آب در مزارع، مقابله با حفر چاه­های غیرمجاز و تغییر الگوی کشت متناسب با شرایط تغییر اقلیم به کاهش مصرف آب کشاورزی و تقویت منابع آبی زیرزمینی استان کمک نمود.

Keywords:

آذربایجان شرقی , ارزیابی , پایداری زیست­محیطی , تحلیل سلسله مراتب گروهی (AHP) , کشاورزی