پیامد سه ساله خاک ورزی حفاظتی و گیاه پوششی بر برخی شناسه های کیفیت خاک و اجزاء عملکرد ذرت

بهره­گیری از خاک­ورزی حفاظتی و کاشت گیاهان پوششی در چارچوب کشاورزی حفاظتی نه تنها در بلند مدت به حفظ منابع خاک و آب کمک می­کند بلکه می­تواند به پایداری تولید نیز بیانجامد. به منظور مقایسه اثر روش­های مختلف خاک­ورزی حفاظتی و گیاهان پوششی بر برخی شناسه­های کیفیت خاک و اجزاء عملکرد ذرت، یک آزمایش مزرعه­ای سه­ساله به صورت طرح فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نظام خاک­ورزی در سه سطح (بی­خاک­ورزی، کم­خاک­ورزی و خاک­ورزی مرسوم) و گیاه پوششی در سه سطح (ماشک گل­خوشه­ای، خلر و بدون گیاه پوششی) اجرا شدند. ادوات مورد استفاده در خاک­ورزی مرسوم شامل گاوآهن برگردان­دار و دیسک، در کم­خاک­ورزی شامل گاوآهن چیزل، و در بی­خاک­ورزی صرفا از دروگر برای درو کردن گیاه پوششی استفاده شد. نمونه­برداری از خاک سطحی (۱۵-۰ سانتی متر) در سال سوم آزمایش و پس از برداشت ذرت انجام گرفت. مقدار کربن آلی کل، ذخیره کربن خاک[۱]، کربن فعال[۲]، شاخص مدیریت کربن[۳]، تنفس پایه[۴]، فسفر و پتاسیم فراهم، جرم مخصوص ظاهری، میانگین وزنی قطر خاکدانه­های پایدار در آب و فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی تعیین شد. به­جز فسفر فراهم، سایر شناسه­های کیفیت خاک در نظام کم­خاک­ورزی، در مقایسه با خاک­ورزی مرسوم، بهبود یافت. با این حال، این دو تیمار تفاوت معنی داری از نظر کربن فعال، ذخیره کربن و شاخص مدیریت کربن نشان ندادند. به علاوه، کمترین مقادیر کربن آلی کل (۷۴/۰ درصد) در تیمار بی­خاک­ورزی دیده شد، که تفاوت معنی داری با تیمار خاک­ورزی مرسوم (۸۳/۰ درصد) نداشت. نظام کم­خاک­ورزی با افزایش میانگین وزنی قطر خاکدانه­های پایدار و انباشت بقایای گیاهی، در نگهداشت کربن آلی خاک موثر بود. نظام کم­خاک­ورزی در مقایسه با بی­خاک­ورزی، باعث بهبود اغلب شناسه­های کیفیت خاک شد. هر دو گیاه پوششی باعث بهبود اغلب شناسه­های کیفیت خاک، در مقایسه با شاهد شدند. هرچند گیاه ماشک، در مقایسه با خلر، به طور موثرتری باعث بهبود شاخص مدیریت کربن شد. ذخیره کربن در تیمار ماشک و خلر، به ترتیب ۵۴ و ۴۰ درصد بیشتر از تیمار بدون گیاه پوششی بود. در خاک­ورزی مرسوم، کمترین مقدار عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، وزن صد دانه، وزن بلال، وزن دانه در بلال و تعداد ردیف دانه در بلال مشاهده شد. در مقابل، بیشترین مقدار عملکرد دانه، وزن صد دانه، وزن بلال و وزن دانه در بلال در تیمار بی­خاک­ورزی مشاهده شد. با این حال، تفاوت معنی­داری بین دو تیمار خاک­ورزی حفاظتی (بی­خاک­ورزی و کم­خاک­ورزی) از نظر عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، وزن بلال و تعداد ردیف دانه در بلال وجود نداشت. از طرف دیگر، تاثیر گیاه پوششی بر عملکرد بیولوژیک و تعداد دانه در ردیف بلال معنی­دار بود، به طوری که بیشترین مقدار این دو صفت در تیمار ماشک گل­خوشه­ای مشاهده شد. در کل، تلفیق کم­خاک­ورزی و گیاه پوششی ماشک گل­خوشه­ای به عنوان مناسب­ترین نظام کشت از نظر بهبود شناسه­های کیفیت خاک و عملکرد ذرت در منطقه مورد مطالعه معرفی می­گردند. [۱]- Soil (organic) Carbon Stock[۲]- Active Carbon[۳]- Carbon Management Index[۴]- Basal Respiration

پیامد سه ساله خاک ورزی حفاظتی و گیاه پوششی بر برخی شناسه های کیفیت خاک و اجزاء عملکرد ذرت Keywords:

بی خاک ورزی , کربن آلی خاک , کشاورزی حفاظتی , کم خاک ورزی