ابهام واژگانی »مدارا« در بیتی از صائب تبریزی

در لغت نامه های فارسی و نیز در دایره لغات و فرهنگ عمومی جامعه ، واژه ”مدارا” مفهوم ملایمت ، مماشات و حتی تسلیم دارد و این معنی و مفهوم برای همگان، پذیرفته شده است . اما باید توجه داشت که برخی واژگان، بر اساس معیارهایی همچون: اصالت زبانی - تاریخی ، مفهوم قاموسی ، فضا و ساختار کلام، اهداف هنری و... دارای معانی دیگری نیز هستند که در این میان، در بیتی از دیوان صائب تبریزی (مرقوم در متن مقاله )، این شاعر، مدارا را یکی از راههای دشمنی و ستیز بر می شمارد!در حالی که در ابیات دیگر دیوان او، مدارا همان مفهوم سازش و ملایمت را دارد. با مروری بر واژه نامه های عربی و نیز جستجو در آثار ادبی دیگر، شامل : کیمیای سعادت (امام محمد غزالی )، هفت پیکر (نظامی )، دیوان اشعار نظیری نیشابوری و دیوان اشعار بیدل دهلوی ، و تطبیق نتایج به دست آمده با مفهوم مدارا در بیت مورد بحث ، می توان این نتیجه را مطرح کرد که از مدارا در این بیت ، نه تنها مفهوم ملایمت و تسلیم برداشت نمی شود؛ بلکه مقصود شاعر، به کارگیری افسون، فریب و سازش ریاکارانه در جهت ستیز و چیرگی است و این ابهام واژگانی ، یکی دیگر از جنبه های هنری و لزوم تام ل در سطح واژگانی اشعار صائب تبریزی را آشکار می سازد.

Keywords:

ابهام , افسون , چندمعنایی , صائب تبریزی , مدارا.