دگرگونی گره های شهری در دوره قاجاریه و پهلوی اول تهران (مطالعه موردی: تکیه نیاوران، میدان توپخانه و میدان مشق)

گره های شهری، کلیه ی فضاها و پاره فضاهایی را در بر می گیرند که با دارابودن ویژگی های خاص به لحاظ هندسی و مکانیابی، محل تجمیع یا تلاقیرویدادهای متنوع جمعی هستند. با این وصف، انواع تقاطع ها، میادین، فلکه ها،حسینیه ها و تکیه ها و حتی چهارسوق بازارها به عنوان نمونه هایی از گره هایشهری قابل بررسی هستند. گره ها در طول تاریخ برحسب ضرورت مکانی وزمانی خود دارای عملکردهای گوناگون و بعضا جابجایی یا انتقال عملکردی بهیکدیگر بوده اند. از جمله عملکردهای گره ها می توان علاوه بر نقش مهم آنهادر نظام آمد و شد شهری، به موارد حکومتی و دیوانی، اقتصادی، مذهبی واجتماعی اشاره کرد. باتوجه به اینکه تهران به عنوان پایتخت ایران، پرجمعیتترین شهر و مرکز سیاسی، اداری، اجتماعی و... دگرگونی درفضاهای شهری رابه صورت خاص در تاریخ معاصر از اجار تا دوره ی پهلوی اول، بیش از سایرشهرهای کشور تجربه کرده است، موضوع به لحاظ مکانی و زمانی در اینبازه ی زمانی و محدوده ی جغرافیایی و صرفا در مورد میادین وتکاپای مشهوراین شهر تحدید گردیده است. روش انجام کار، تفسیری تاریخی و توصیفیتحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات آن عمدتا به شیوهی اسنادی(کتابخانه ای) است. این مقاله می کوشد تا تحول در گره های شهر تهران را دردو بازه زمانی قاجار و پهلوی اول ارزیابی و نقش و کارکرد آنها را بررسی نماید.نتایج به دست آمده نشان از آن دارد که گره های شهری در تهران، تحت تاثیردو مولفه یکی تغییر در سیستم حمل و نقل و دیگری تغییر و ارتقای کاربریآنها در پاسخ به نیازهای جدید تغییر یافته است. البته با ذکر این نکته کهتغییر در مصادیق گره های شهری مورد مطالعه، روندی متفاوت داشته است.

Keywords:

سیر تحول , گره شهری , تهران , اجاریه , پهلوی اول