تبلور خوشنویسی در کتیبه نگاری اسلامی با تاکید بر کتیبه ثلث سر در مسجد جامع عباسی اثر علیرضا عباسی

تاریخچه کتیبه نویسی، با قدمتی برابر با آغاز نوشتار در تمدن بشر، رقم خورده است. ابتدایی ترین کتیبه ها سنگ نوشته هایی بودند که بر سینه کوه ها و بر الواح سنگی به یادگار مانده اند. اکنون کتیبه همگام با تقدس خوشنویسی یکی از عناصر تزیینی در معماری به شمار می آید. با نظر به تاکید بر نقش تزئین، به خصوص در معماری صفویه، آثار جاودانه هنری و تاریخی به همت خوشنویس، معمار، کاشی کار، آجرتراش و گچکار خلق شده است. دوره صفویه، که از ادوار باشکوه و پررونق هنر و فرهنگ ایرانی است؛ با رشد ابنیه مذهبی، کتیبه های نفیسی به قلم ثلث از علیرضا عباسی استاد بزرگ خوشنویسی در دوره شاه عباس اول خلق شده است. کتیبه سر در مسجد جامع عباسی در سال ۱۲۰۵ ق، یکی از کتیبه های فاخر و زیبای اوست. در این پژوهش، کتیبه را از بعد هنری و خوشنویسانه مورد مطالعه قرار داده خواهد شد. هدف این است ابعاد هنری خوشنویسانه و زیبایی شناسی خط استخراج شود؛ تا از این مسیر به پرسش اصلی مقاله یعنی مزیت های زیبایی شناسی خوشنویسانه در کتیبه مسجد جامع عباسی کدم اند پاسخ داده شود. در ابتدا این مقاله به پیدایش خط ثلث و ویژگی های آن پرداخته؛ سپس با مطالعه کتیبه نگاری و معرفی علیرضا عباسی این اثر با روش توصیفی_ تحلیلی مورد تحقیق قرار گرفته است. جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای انجام شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان از آن دارد که کتیبه سر در مسجد جامع عباسی، جلوه ای از قابلیت های ارزشمند سبک شناسی خوشنویسی در عهد صفوی است، که از حیث ترکیب بندی و انسجام حروف و کلمات در کمال هنرمندی و پختگی قلم ثلث در جهت تقویت زیبایی بصری بنا صورت گرفته است. این شناخت ابعاد بصری خوشنویسانه در کتیبه است که می تواند زمینه را برای ارتقا فعالیت های پژوهشی در دو حوزه معماری و خوشنویسی فراهم آورد و کتیبه را به سندی گرانبها مبدل سازد.

Keywords:

خوشنویسی , کتیبه نگاری , خط ثلث , علیرضا عباسی