تغییر مولفه های هیدروگراف سیلاب در اثر تغییرات بلندمدت کاربری اراضی در حوضه آبخیز ننه کران اردبیل

سیلاب یکی از مخاطرات طبیعی است که عوامل بسیاری در وقوع آن نقش دارند. نوع کاربری اراضی و تغییرات ناهمسوی آن با محیط یکی از مهم ترین این عوامل به شمار می رود. بنابراین هدف این پژوهش مطالعه تغییرات کاربری اراضی و تاثیر آن بر هیدروگراف سیلاب در حوضه ننه کران از منطقه جنگلی فندقلو در استان اردبیل است. در این راستا در فاصله زمانی سال های ۱۹۹۳، ۲۰۰۰، ۲۰۱۰ و ۲۰۲۰ تغییرات کاربری اراضی مورد ارزیابی قرار گرفت که جهت تهیه نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهواره ای سری زمانی لندست و نرم افزارهای ENVI  وGoogle Earth  استفاده شده است. سپس مقادیر بارش طرح در دوره بازگشت ۲۵ ساله با نرم افزار CumFreq محاسبه و هیدروگراف سیلاب با نرم افزار Wildcat شبیه سازی شد. نتایج حاصل از ارزیابی تغییرات کاربری اراضی در دوره زمانی مورد مطالعه نشان داد که وسعت اراضی جنگلی به میزان ۲۰ درصد و مراتع ۴ درصد کاهش یافته است. هم چنین، اراضی کشاورزی، به میزان ۲۰ درصد افزایش داشته و افزایش اراضی بایر و مسکونی به ترتیب برابر ۳ و ۱ درصد بوده است. بر اساس نتایج تحلیل نمودارهای تغییر کاربری اراضی، بیش ترین تغییرات کاربری های اراضی در بخش های غربی و جنوبی حوضه و در اراضی کم ارتفاع با شیب پایین بوده است. علاوه بر این براساس نتایج حاصل از شبیه سازی جریان، بیش ترین دبی اوج مربوط به سال ۲۰۱۰ به میزان ۴۶/۳۴ مترمکعب در ثانیه نسبت به دوره مبنا در سال ۱۹۹۳ بوده است. در مجموع، نتایج حاکی از افزایش رواناب سطحی سیلاب و کاهش مولفه زمان تا اوج هیدروگراف سیلاب در بازه زمانی و محدوده مورد مطالعه بوده استسیلاب یکی از مخاطرات طبیعی است که عوامل بسیاری در وقوع آن نقش دارند. نوع کاربری اراضی و تغییرات ناهمسوی آن با محیط یکی از مهم ترین این عوامل به شمار می رود. بنابراین هدف این پژوهش مطالعه تغییرات کاربری اراضی و تاثیر آن بر هیدروگراف سیلاب در حوضه ننه کران از منطقه جنگلی فندقلو در استان اردبیل است. در این راستا در فاصله زمانی سال های ۱۹۹۳، ۲۰۰۰، ۲۰۱۰ و ۲۰۲۰ تغییرات کاربری اراضی مورد ارزیابی قرار گرفت که جهت تهیه نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهواره ای سری زمانی لندست و نرم افزارهای ENVI  وGoogle Earth  استفاده شده است. سپس مقادیر بارش طرح در دوره بازگشت ۲۵ ساله با نرم افزار CumFreq محاسبه و هیدروگراف سیلاب با نرم افزار Wildcat شبیه سازی شد. نتایج حاصل از ارزیابی تغییرات کاربری اراضی در دوره زمانی مورد مطالعه نشان داد که وسعت اراضی جنگلی به میزان ۲۰ درصد و مراتع ۴ درصد کاهش یافته است. هم چنین، اراضی کشاورزی، به میزان ۲۰ درصد افزایش داشته و افزایش اراضی بایر و مسکونی به ترتیب برابر ۳ و ۱ درصد بوده است. بر اساس نتایج تحلیل نمودارهای تغییر کاربری اراضی، بیش ترین تغییرات کاربری های اراضی در بخش های غربی و جنوبی حوضه و در اراضی کم ارتفاع با شیب پایین بوده است. علاوه بر این براساس نتایج حاصل از شبیه سازی جریان، بیش ترین دبی اوج مربوط به سال ۲۰۱۰ به میزان ۴۶/۳۴ مترمکعب در ثانیه نسبت به دوره مبنا در سال ۱۹۹۳ بوده است. در مجموع، نتایج حاکی از افزایش رواناب سطحی سیلاب و کاهش مولفه زمان تا اوج هیدروگراف سیلاب در بازه زمانی و محدوده مورد مطالعه بوده است

Keywords:

مدل سازی سیلاب , سیلاب ساعتی , دبی اوج سیلاب , تغییر کاربری اراضی , شبیه سازی هیدرولوژی