الگوهای روزانه گردش جوی زمستانه تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال بر روی ایران و خاورمیانه

برای شناسایی الگوهای روزانه گردش جوی تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال بر روی خاورمیانه و ایران در فصل زم ستان ۱۹۶۵ از مرکز - (دسامبر تا مارس )، داده های میانگین روزانه ارتفاع ژئوپتانسیل این تراز برای دوره ۲۰۰۰ و (PCA) تحلیل مولفه های اصلی S دریافت گردید و مورد استفاده قرار گرفت . به کمک آرایه NCEP/NCAR خوشه بندی چندهسته ای تمامی روزهای مورد مطالعه به ۱۲ گروه طبق ه بندی شد و میانگین هر گروه به عنوان یک الگوی گردشی معرفی گردید . به طور کلی الگوهای گردشی به دست آمده را براساس جهت وزش بادهای غربی بر روی ایران می توان به سه دسته اصلی مداری، شمال غربی و جنوب غربی تقسیم کرد . در الگوهای مداری همیشه جهت جریان بادهای غربی بر روی ایران به صورت مداری و یا تقریبا مداری است، در حالی که در الگوهای جنوب غربی همواره یک ناوه در غرب ایران (از مدیترانه تا ایران) قرار دارد که جریا ن ها را به صورت نص ف النهاری درمی آورد و آنها را با جهت جنوب غربی تا غربی به روی ایران روانه می کند. تفاوت د ر محل، عمق و گسترش این ناوه باعث تفاوت الگوهای جنوب غربی از یکدیگر و تفاوت در میزان تاثیرگذاری آنها بر آب و هوای ایران می شوند. بررسی ارتباط میان الگوهای گردش جو?ی و بارش در سطح کشور نشان داد که برخی از الگوها با ایجاد جریان جنوب غربی و ریزش هوای مرطوب و ن اپایدار بر روی ایران سهم زیادی در تولید بارش سالانه کشور دارند . در این گونه الگوها هر چه ناوه عمیق تر و به ایران نزدیک تر باشد، اثر آن بر اقلیم کشور بیشتر است و بارش بیشتری را در پهنه گسترده تری از ایران سبب می شود. عمیق شدن این ناوه باعث نصف النهاری شدن ج هت جریان در این الگوها می شود و پتانسیل ایجاد بارش را در آنها افزایش م ی دهد. در مقابل، در جریا نهای شمال غربی این ناوه جای خود را با پشته عوض می کند و این خود موجب ریزش هوای سرد عرض های شمالی و ایجاد هوای پایدار بر روی ایران می گردد. همچنین مشخص شد که برخی از الگوها در سرتاسر کشور موجب بارش می شوند و برخی دیگر تنها در بخش هایی از کشور . نتایج همچنین نشان از آن داشتند که توزیع فراوانی برخی از الگوها در همه ماه های مورد مطالعه تقریبا یکسان است، در حالی که برخی دیگر در ما ههای خاصی بیشتر روی م ی دهند . بررسی روند تغییرات الگوها نیز نشان داد که بیشتر الگوها با هیچ گونه روند کاهشی و یا افزایشی معنی داری مواجه نبوده اند.

Keywords:

الگوی گردش جو , تحلیل مولف ههای اصلی , تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال , خوش هبندی چندهست های , نمایه PI