بررسی روابط مفهومی واژگان و انواع آن در دیوان ظهیرالدین فاریابی

با توجه به ضرورت بررسی دیوانهای شاعران و پی بردن به تفکر غالب آن شاعر که در ارزیابی آثار و حتی تاثیری که بر دیگر شاعران پس از خود گذاشته موثر است، ضروری و کمک کننده خواهد بود، دیوان و دفاتر شعری شاعر از زیر نظر زبان شناس و محققی عبور کند تا به کمیت و کیفیت چگونگی ساختارهای متنی و علل و عوامل استفاده از کلماتی که شاعر یا نویسنده در انتخاب آنها آزاد بوده اما از میان هزاران هزار کلمه آن را برگزیده ا ست پی برد. ظهیرالدین فاریابی از جمله شاعران سبک عراقی میباشد که شایسته است بگوییم آنگونه که باید و شاید و درخور شخ صیت اوست به جنبه های شعر و شاعری او پرداخته نشده است. این مقاله، بر آن است تا با یررسی دیوان ظهیرالدین فاریابی از منظر روابط واژگانی در دانش زبانشناسی به نهایت سخن این شاعر تا آنجا که بتواند پی ببرد اما نمیتوان این کار را صرفا کمی قلمداد کرد و با ارائه جداول دور و دراز آن را از حوصله مخاطبان ۱ این ج ستار خارج ساخت. نوی سنده با تحقیقات کتابخانه ای نمونه هایی از هر کدام از انواع روابط واژگانی را از متن دیوان ا ستخراج کرده و شمهای را برای نمونه در اختیار خوانندگان قرار خواهد داد. هدف، بررسیهای طولانی آماری و صرفا معرفی تکنیک نخواهد بود به همین دلیل از کشیدن جداول و نمودارهای آماری خودداری کرده تا مجبور نباشیم موضوعاتی که کمی نیست را کمی جلوه بدهیم. بلکه هدف این پژوهش، علل ا ستفاده شاعر از این شگرد زبانی و رابطه واژگانی به صورت خاص در دفتر شعریاش خواهد بود پس قطعا به اندک مثالی بسنده خواهیم کرد و درباره چگونگی ساخت رابطه، علل و عوامل گزینش این رابطه در میان دیگر روابط معنایی و تاثیری که این انتخاب بر روی شخصیت و گفتمان صاحب سخن و صاحب دیوان گذا شته ا ست نظری خواهیم داشت و از همه مهمتر پیرامون پاسخ بهاین سوال که آیا ظهیرالدین فاریابی به عقیده برخی تنک گوی است یا خیر؟ بحث خواهیم کرد. این پژوهش برای اولین بار دیوان ظهیر الدین فاریابی، شاعر و قصیده پرداز قرن ششم، را از منظر زبان شناسی و ویژهتر بررسی روابط مفهومی واژگان مورد بررسی قرار داده است. در این تحلیل علاوه بر آشنایی با انواع این روابط به بررسی هر کدام از آن ها ذیل هدف از مطرح شدن خواهیم پرداخت، با توجه به این نکته که در این دیوان بیشتر، رابطه های تقابل و تباین معنایی دیده می شود پس نمی توان ظهیر را به اعتقاد برخی پژوهشگران تنک گوی و سخت سخن قلمداد کرد.

Keywords:

روابط مفهومی , ظهیرالدین فاریابی , تباین معنایی , ذهن و زبان , معنا شناسی.