بررسی، تحلیل و شناختی دقیق بر رابطه دین و اخلاق

آموزه های اخلاقی، بخش وسیعی از معارف دینی ما را تشکیل داده است که بدان معناست که دست کم، «اخلاق دینی» به «آموزه های دینی» به شدت نیازمند است. میان صفات اخلاقی و رفتار اخلاقی، رابطه نزدیکی برقرار است. بسیاری از رفتارهای اخلاقی انسان، از صفات اخلاقی او سرچشمه می گیرد. در این صورت، رفتارها متجلی کننده و هویداکننده صفات اخلاقی صاحب آن رفتارند. بنابراین با دیدن رفتار خاص می توان فهمید آن فرد از چه صفت اخلاقی برخوردار است؛ زیرا صفات اخلاقی امور درونی اند و رفتار متناسب و همخوان با آن صفت، دلیل و گواه بر وجود آن صفت در صاحب آن رفتار است. به نظر می رسد اگر عقل را در فهم و درک حسن و قبح توانمند بدانیم، باز هم نمی توان آن را در اخلاق، از دین و آموزه های آن بی نیاز دانست؛ زیرا عقل در احکام کلی توانمند است اما در جزئیات چاره ای جز پناه بردن به تعالیم دینی ندارد. البته اخلاق از چند جهت به دین نیازمند است، مانند چیستی و تعریف مفاهیم اخلاقی؛ تعیین ملاک اخلاقی بودن افعال؛ تایید گزاره های عقلی- اخلاقی؛ مقام تحقق و ضمانت اجرا؛ قدسیت و تعالی بخشی گزاره های اخلاقی حاصل از عقل؛ ارائه الگوی اخلاقی؛ تعیین اهداف؛ تبیین و شرح احکام جزئی اخلاقی که برای عقل به آسانی قابل کشف و فهم نیست. رابطه ی دین و اخلاق از پرسابقه ترین بحث های اندیشه ی دینی است. فیلسوفان دین و عالمان علم اخلاق در زمینه ی رابطه ی دین و اخلاق، اصالت دین یا اخلاق، ضمانت اجرایی اخلاق به وسیله ی دین، سرچشمگی دین از اخلاق یا اخلاق از دین و سایر وابستگی ها و نیازمندی های دین و اخلاق سخن گفته اند. اما هنوز پرسش از " رابطه ی دین و اخلاق " از مهم ترین مسائلی است که ذهن اندیشمندان را به خود مشغول داشته است. اخلاق، علمی است که انواع صفات خوب و بد را مورد بررسی، تبیین و تعریف قرار داده و نحوه ی اکتساب صفات خوب و فضائل و نیز چگونگی زدودن صفات زشت و رذایل را بیان می کند و دین در رویکردی وحیانی، به معنای اعتقاد به آفریننده برای جهان و انسان و دستورات عملی متناسب با این اعتقاد می باشد. در مورد رابطه دین و اخلاق دیدگاه های چهارگانه ای مطرح شده است که عبارتند از: ۱- دین شرط وجود اخلاق است؛ ۲- دین در خدمت اخلاق و وسیله ای در جهت نیل اخلاق به مقاصد و اهداف خود است؛ ۳-دین از اخلاق استنتاج می شود و دینداری از اخلاق بر می خیزد؛ ۴- دین نه دارای معنا بلکه دارای کارکردی همانند اخلاق است. دیدگاه دیگری که بسیاری از متفکران اسلامی آن را پذیرفته اند این است که اخلاق جزء لاینفک دین است و در کنار عقاید و احکام، بخشی از ساحت های سه گانه ی دین را تشکیل می دهد. اما این مسئله به معنای استقلال وبی نیازی این سه بخش از یکدیگر نیست بلکه اخلاق چه در مقام ثبوت و ارزش واقعی و چه در مقام اثبات و تحقق و چه در ضمانت اجرا محتاج به دین و جهان بینی ناب آن است.

Keywords:

دین , اخلاق , فلسفه اخلاق , فضائل