پیدایش و زوال دریاچه زمین لغزشی جایدر در جنوب استان لرستان

دریاچه های سدهای زمین لغزشی از پدیدهای زمین شناسی هستند که علی رغم زیبایی های خاص خود می توانند به عنوان یک خطر زمین شناسی مطالعه شوند. بهمن سنگی سیمره حداقل ۳ سد و دریاچه زمین لغزشی در جنوب غرب ایران به وجود آورده است. سد زمین لغزشی جایدر یک سد نعل اسبی شکل تشکیل شده از بلوک های بزرگ سنگی است. طول سد جایدر بیش از ۱۱۰۰۰ متر و ارتفاع متوسط آن ۱۴۰ متر از سنگ کف است. این سد بر روی رودخانه دائمی کشکان در جنوب شهر پل دختر و حدفاصل روستاهای سراب جهانگیر و باغ جایدر، تشکیل شده است. با توجه به ابعاد هندسی و پایداری این سد تا حال حاضر، می توان آن را قدیمی ترین و بزرگ ترین سد زمین لغزشی ایران با مصالح سنگی نامید. دریاچه جایدر به عنوان دومین دریاچه زمین لغزشی منطقه، دارای طول ۳۶۰۰۰ متر و مساحت ۶۵ کیلومترمربع است. دریاچه جایدر از جنوب شهر پل دختر تا روستای جلگه خلج در مسیر جاده پل دختر – خرم آباد گسترش داشته است. بررسی های انجام شده نشان می دهد، شکل گیری و مرگ این دریاچه در ۳ مرحله است. ۱- وقوع بهمن سنگی سیمره و تشکیل سد زمین لغزشی جایدر ۲- بسته شدن مسیر رودخانه کشکان و تشکیل دریاچه و آبگیری تا تراز ۷۴۰ متر از سطح دریا ۳- تخلیه آب دریاچه به وسیله یک کانال فرسایشی (سرریز) در سازند گچساران (سنگ بستر رسوبات دریاچه جایدر). رادارگرام های تهیه شده از روش ژئوفیزیکی رادار نفوذی زمینی (GPR) با آنتن ۱۰ مگاهرتزی نشان داد ضخامت رسوبات موجود در محل دریاچه جایدربه طور متوسط ۷۰ متر است. بنابراین می توان گفت آب دریاچه جایدر از ارتفاع ۶۴۰ تا ۷۴۰ .....

Keywords:

دریاچه جایدر , سد زمین لغزشی , سرریز انحلالی , بهمن سنگی سیمره