الگوی رسوبگذاری و فرسایش در دماغه آبشکن های واقع در سیلاب دشت رودخانه

منابع­طبیعی از جمله جنگل، مرتع، خاک، آب و روی هم رفته عناصر اکوسیستم­ها به عنوان بستر حیات طبیعی و اقتصادی هر کشور به شمار می­آیند و به دلیل این که رودخانه­ها نیز یکی از اجزاء منابع آبی محسوب می­شوند، حفاظت و بهره­برداری بهینه از آنها و همچنین حراست از بستر و حریم آنها ضروری است. رودخانه در ضمن حرکت خود باعث فرسایش بستر و کناره­ها می شود . بدین منظور یکی از سازه­های جلوگیری از آبشستگی کناره­ها، آب­شکن می­باشد که وظیفه­ی اصلی این سازه­ها حفاظت از کناره­های رودخانه است. طول آب­شکن از پارامترهای مهم در کنترل آب­شستگی و محافظت از کناره است و پایداری آب­شکن در اثر آب­شستگی هنگام برخورد جریان به ویژه نوک­آبشکن دارای اهمیتی فراوان است. با توجه به این که سیلابدشت در شرایط عادی خشک بوده و در مواقع سیلابی مستغرق است، رسوبگذاری و فرسایش آن نیز در اندرکنش با کانال اصلی دارای اهمیت می­باشد. بدین منظور برای بررسی رفتار آب­شکن و اثر شکل دماغه آن با مدل­سازی فیزیکی؛ از سه شکل آب­شکن در سیلابدشت و با طول­های ۱۰ و ۲۰ سانتی ­ متر؛ در یک سمت کانال مرکب؛ طراحی و آزمایش شد. نتایج نشانگر آن است که در یک دبی ثابت؛ آبشستگی در دماغه مستطیلی نسبت به آبشستگی دماغه دایره­ای شکل ۲۶ درصد بیشتر است. همچنین افزایش ۸ درصدی دبی در کانال مرکب، میزان بیشینه­ی عمق آبشستگی ۵/۱۷تا ۲۳ درصد در دبی­ها وطول­های گوناگون ­آبشکن افزایش می­یابد.

Keywords:

Scour , Erosion , Sedimentation , Flood Plain , Spur Dikes and River Bank. , فرسایش , دیواره رودخانه , سیلابدشت , آب شکن , رسوبگذاری و آب شستگی.