ارائه راهکارهای مدیریتی برای حوزه آبخیز الولک استان قزوین مبتنی بر رویکرد DPSIR
Publish place: Journal of Watershed Management Research، Vol: 14، Issue: 28
Publish Year: 1402
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: Persian
View: 59
This Paper With 15 Page And PDF Format Ready To Download
- Certificate
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_JWMR-14-28_012
تاریخ نمایه سازی: 23 دی 1402
Abstract:
چکیده مبسوط:
مقدمه و هدف: حوزه آبخیز به عنوان یک واحد برنامه ریزی و مدیریتی با لحاظ تمام ابعاد اقتصادی-اجتماعی، فیزیکی، بوم شناختی، فنی و سازمانی، موردقبول جامعه علمی قرارگرفته است که به دلیل تنش های وارده به ویژه در اثر تغییرات اقلیمی و فعالیت های انسانی در حال آسیب دیدن و تخریب میباشد. به نحوی که تغییر اقلیم، تغییر کاربری اراضی، آسیب به تنوع زیستی، افزایش رو به رشد هدر رفت منابع آب وخاک و بسیاری از مسائل دیگر دلالت بر دخالت نابجای انسانی دارد. بر همین اساس، مدیریت موثر حوزه های آبخیز نیازمند درک ارتباطات بین اجزای مختلف سامانه آبخیز و لحاظ پویایی آن برای حصول خروجی مطلوب است. ازاین رو اصولی ترین گام در طرح های مدیریت آبخیز شناخت آسیب های حوزه آبخیز و بررسی دلیل آنها و درنتیجه شناسایی راهکارهای اصلی مدیریتی است؛ بنابراین پیش از تدوین برنامه های کاری، بررسی ریشه آسیب ها و تعیین راهکارهای مدیریتی ضروری میباشد.
مواد و روش ها: این پژوهش به دنبال تعیین پاسخ های مدیریتی با استفاده از رویکرد DPSIR میباشد که در ابتدا مشکلات حوزه آبخیز شناسایی و سپس نسبت به ارائه پاسخ های مدیریتی اقدام شده است. در این رویکرد با بررسی مولفه های نیروهای محرکه، فشار، وضعیت، اثر، پاسخ و ارتباط بین آن ها، اولویت بندی مولفه ها با تهیه و تکمیل پرسشنامه طیف لیکرت مبتنی بر یک مطالعه توصیفی- تحلیلی بر پایه مطالعات کتابخانه ای، تشکیل جلسه با کارشناسان و خبرگان، طرح پرسش، بحث، تبادل نظر، بازدید از منطقه، برگزاری جلسات با آبخیزنشینان، شوراها و دهیارها و استفاده از آزمون فریدمن صورت پذیرفته است.
یافته ها: یافته ها در این تحقیق نشان دهنده آن است که پنج نیروی محرکه موثر در حوزه آبخیز باعث ایجاد ۱۲ فشار تاثیرگذار در حوضه بوده که باعث به وجود آمدن چهار وضعیت با نه اثرگذاری مهم شده که ۱۸ پاسخ را به همراه داشته است. نتیجه حاصله نشان می دهد که از پنج نیروی محرک تاثیرگذار در حوزه آبخیز، توسعه باغات و کشاورزی و تغییرات اقلیمی به ترتیب با میانگین رتبه ۳/۷۴ و ۳/۱۶ مهم ترین و تاثیرگذارترین مولفه هایی هستند که باعث ایجاد فشار بر حوضه و کاهش پوشش گیاهی طبیعی عرصه می شوند. استفاده مفرط از مراتع، بهره برداری مفرط از آب وخاک فشارهای مهمی بوده که منجر به افزایش فرسایش، سیل خیزی و همچنین کاهش آبدهی منطقه می شوند که پیامدی ازجمله کاهش تولید علوفه، تخریب زیستگاه و افزایش هزینه های زندگی جوامع حاضر در حوزه آبخیز را به دنبال خواهند داشت؛ بنابراین پاسخ به این مولفه ها ازجمله پیامد و فشارها و اعمال مدیریت سازگار می تواند نتایج امیدوارکننده ای در بهبود وضعیت حوزه آبخیز و جوامع حاضر داشته باشد.
نتیجه گیری: نتایج حاصله ارائه پاسخ هایی چون در نظر گرفتن برنامه های آموزشی و ترویجی فرهنگ منابع طبیعی، اشتغال زایی و ایجاد شغل های جایگزین، اقدامات آبخیزداری در سطح آبخیز با میانگین رتبه ۱۲/۷ و ۱۲/۱۶ و ۱۲/۰۴ مهم ترین نتایج در این پژوهش بوده است.
Keywords:
Authors
مهدی کمالی
watershed management, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, University of Tehran
حسین آذرنیوند
Department of Revitalization of Dry and Mountainous Areas, Faculty of Natural Resources, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Tehran University
آرش ملکیان
Department of Arid and Mountainous Areas, Faculty of Natural Resources, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Tehran University
جمال مصفایی
Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research,Education and Extension Organization (AREEO)
مراجع و منابع این Paper:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این Paper را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود Paper لینک شده اند :