تبیین الگوی «سبقت در تقرب» بر پایه تحلیل محتوای کیفی دعای کمیل

دعا در مکتب اهل­بیت(ع) ضمن داشتن کارکردهای معنوی در خودسازی های فردی، بستر مناسبی برای پرورش نیروهای باب اهداف اجتماعی ائمه (ع) بوده است. الگوهای نظری موثر در نظام رفتاری، از متون ادعیه قابل استخراج است. از این میان، عبارات «اسرح الیک فی میادین السابقین» و «اقربهم منزله منک» در دعای کمیل به مقامی برتر از تقرب یعنی «سبقت در قرب» دلالت می دهد. بر این اساس دعای کمیل، بستر متنی مناسبی برای کشف الگوی مرتبط با تسابق در تقرب است. تبیین و ترسیم الگوی مفهومی فوق، مسئله اصلی تحقیق حاضر است که تلاش دارد با روش اکتشافی تحلیل محتوای مضمونی به آن پاسخ دهد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که دعای کمیل متنی یکپارچه و دارای انسجام محتوایی است. این دعا ضمن رفع یک نقصان و مانع جدی در وادی تقرب الی الله، مسیر سریع تری را برای سیر انسان در قرب الهی پیشنهاد می کند. «مغفرت»، «عزت»، «خدمت»، «سبقت» و «قربت»، پنج مضمون محوری دعای کمیل هستند. این مضامین، نظام مفهومی کاملا معناداری را شکل می دهند. «خدمت» به عنوان مفهوم کانونی دعا، یک مقام ارضی و جوارحی است. در این مقام خادم درصدد یاری رسانی به تحقق کاری است که مخدوم اراده انجام آن را در زمین دارد. محرومیت مومن از مقام خدمت، معلول «نقصان روحی ناشی از گناه» است و دستیابی به آن وابسته به «مغفرت دائم» می باشد. ورود مومن به وادی خدمت، به منزله ورود به عرصه «سبقت در تقرب» است.

Keywords:

امام علی(ع) , تقرب , خدمت , دعای کمیل , روش تحلیل محتوا