منطق گفت و گویی مناظره بر اساس نظریه چندصدایی باختین در طیبات سعدی

ارتباط گفتاری، مهم ترین رکن ارتباطی است. انسان ها، اندیشه ها و افکار خویش را در قالب گفت وگو و مکالمه آشکارمی سازند و از این راه بین یکدیگر تعامل یا تقابل ایجاد می کنند. سخن گفتن و شگردهای آن یکی از موضوعات مهم درمتون ادب فارسی است و سعدی یکی از شاعران ایرانی است که ابعاد و اهداف گفت وگو و منطق و چگونگی آن را تبییننموده است؛ این مقاله به بررسی دیدگاه های او در طیبات پرداخته است؛ روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلیاست؛ چشم انداز پژوهش نشان دهنده آن است که دیدگاه سعدی در ارتباطات گفتاری در دو بعد کلی قابل بررسی است؛گفتن (اصالت اندیشه، اصالت تحکیم بنیادهای انسانی، اصالت توانش ارتباطی، اصالت تداوم ارتباطی و افزایش توانمندی)و شنیدن (درک مطلب و گوش دادن همدلانه) کاربرد شیوه مناظره یا سوال و جواب در ادبیات فارسی سابقه ای طولانیدارد؛ اکثر شعرای مشهور پارسی گو، از گذشته تا حال از این شیوه بهره فراوان جسته اند، در میان شعرای پارسی گوی؛اگرچه مناظره سرایان فحلی چون مولانا و پروین اعتصامی به چشم میخورد؛ اما سعدی با سروده های زیبای خود از جهاتمختلف معنایی و محتوایی فن مناظره را مورد استفاده قرار داده است؛ در این گونه اشعار سعدی توجه خواننده را به مسائل،اندیشه و طرز فکر منطقی در برخورد با شناخت واقعییت های عشق و... معطوف می دارد. مناظره در آثار و متون بعد ازاسلام؛ در سبک خراسانی مانند رودکی، فردوسی، منوچهری، اسدی طوسی، ناصرخسرو و ... و در سبک عراقی مانند سنایی، نظامی، مولوی، سعدی، خواجوی کرمانی، عبید زاکانی، در سبک هندی: کلیم کاشانی و طالب آملی و در دورهبازگشت کسانی چون هاتف اصفهانی، قاآنی و وصال شیرازی و بویژه در آثار بزرگان عصر مشروطه مانند بهار، دهخداو پروین اعتصامی به وفور به کار رفته است. میخاییل باختین یکی از بزرگترین نظریه پردازان قرن بیستم مفاهیم کلیدیگفت وگو و چند آوایی را در عرصه رویکردهای زبانی و ادبی ارائه کرده است. نظریه باختین بر مفهوم دیالوگ استواراست که از نظر وی از سه عنصر تشکیل می شود: سخنگو، شنونده و مخاطب. او مفهوم دیالوگ در مناظره و گفت وگو رادر تقابل با مفهوم (تک صدایی) قرار می دهد.

Keywords:

گفت وگو , مناظره , باختین , سعدی , طیبات.