افول قاعده «مصونیت والدین از مسوولیت مدنی در برابر فرزندان» و شیوه های جبران خسارت مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و انگلیس

سیر تاریخی و تکامل مسوولیت مدنی والدین در مقابل فرزندان در دو نظام حقوقی ایران و انگلیس حکایت از پذیرش اختیار مطلق برای والدین درخصوص فرزندان دارد تا جایی که می توان از منظر تاریخی از اقتدار بی قید و شرط والدین بر زندگی فرزندان سخن راند. رهاورد این رویکرد تاریخی در حوزه مسوولیت مدنی، مصونیت از مسوولیت مدنی برای والدین بود که از آن تحت عنوان «قاعده مصونیت از مسوولیت مدنی والدین در برابر فرزندان» یاد می شود؛ اما با گذر زمان و تحولاتی که درحوزه حقوق مسوولیت مدنی رخ داد، بار دیگر تاریخ ورق خورد و قاعده مصونیت از مسوولیت مدنی والدین در مقابل فرزندان، از حالت مطلق و بدون قید و شرط خود خارج گردید تا فرزندان نیز در پناه حقوق فردی مستقل و حمایت های ویژه آن قرار گیرند و به این ترتیب در موارد عدیده ای مصونیت به مسوولیت تبدیل شد. پژوهش حاضر نشان می دهد که در حقوق کنونی، مسوولیت مدنی والدین در مقابل فرزندان از «شخصی» بودن مسوولیت مدنی به سمت «جمعی» شدن و حتی به مرحله «جبران دولتی» خسارت فرزندان پیش رفته است. در حقوق ما با بهره گیری از دیدگاه مترقی فقه اسلامی در باب «ضمان عاقله» که بخشی از آن شامل ضمان جریره و جبران خسارت توسط بستگان می شود و همین طور جبران خسارت از طریق بیت المال، یعنی جبران توسط دولت، طرز تلقی جدیدی به جبران خسارت به وسیله قراردادهای اجتماعی از قبیل بیمه و تامین اجتماعی از یک طرف و دولت از طرف دیگر شکل گرفته است. به این ترتیب، قانونگذار می تواند از طریق تصویب قانون، در مواقعی که منبع جبران خسارت وجود ندارد یا منبع قانونی توانایی مالی برای جبران خسارت را ندارد، با تشکیل «صندوق های بیمه مسوولیت مدنی» جبران را بر عهده حکومت بگذارد. مقاله حاضر نشان از تخصیص اکثر خوردن این قاعده در حقوق انگلیس و استثنایی بودن آن در حقوق ایران دارد؛ به طوری که در حال حاضر می توان گفت: قاعده «مصونیت والدین از مسوولیت مدنی” از حالت مطلق آن خارج شده و به تاریخ حقوق پیوسته است.

Keywords:

Immunity , Civil Liability , Zaman Aqele (liability of the male members of families) , Civil Liability Insurance Fund , State compensation , مصونیت , مسوولیت مدنی , ضمان عاقله , صندوق بیمه مسوولیت مدنی , جبران دولتی