شناسایی عوامل موثر بر توسعه طبیعت گردی پایدار از دیدگاه گردشگران جنگل های مانگرو خمیر، قشم

مقدمه و هدف: توسعه طبیعت گردی پایدار در هر منطقه نیازمند شناخت جامعی از مسائل و عوامل موثر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. امروزه‎ ‎در‎ ‎مقیاس‎ ‎جهانی‎ ‎این‎ ‎موضوع‎ ‎پذیرفته‎ ‎شده است‎ ‎‎که‎ طبیعت گردی ‎باید‎ ‎مرتبط‎ ‎با‎ ‎بوم شناسی،‎ ‎‎حفاظت‎ ‎از محیط ‎زیست‎ ‎و‎ ‎بهره گیری‎ ‎مناسب‎ ‎و‎ ‎طولانی‎ ‎مدت‎ ‎از‎ ‎‎طبیعت‎ با حداقل‎ ‎تغییر‎ ‎در‎ توازن‎ ‎محیط‎ ‎‎طبیعی‎ ‎و‎ ‎‎آسیب رسانی‎ ‎همراه باشد. هنگامی ­که سفر به یکی از شاخص های رضایت گردشگران تبدیل شود، تحقق اهداف و تمایل گردشگران از سفر موجب افزایش تعداد گردشگرانی می شود که به طور مکرر از این مناطق بازدید می کنند. طبیعت گردان و گردشگران عموما به دنبال تجاربی هستند که به آ نها حس نزدیکی به جذابیت های طبیعت و جوامع بومی را القاء کند و در درجه اول این امر موجب جذب آنها به این مناطق می شود. در این راستا، جنگل های مانگرو خمیر، قشم یکی از بوم­سازگان­های طبیعی و ارزشمندی است که توجه برنامه ریزان و بازدیدکنندگان را بهعنوان عمده ترین مقاصد توسعه طبیعت گردی، به خود جلب کرده است. طبیعت گردی در این رویشگاه ها، به عنوان فعالیت های فراغتی گردشگران در طبیعت و مبتنی بر سفرهای هدفمند همراه با دیدار و برداشت های فرهنگی و معنوی از جاذبه های طبیعی و لذت از پدیده های گوناگون در منطقه گسترش یافته است. با توجه به رشد روزافزون جمعیت و تقاضای بالای بازدیدکنندگان به توسعه فعالیت های طبیعت گردی در بوم­سازگان­های بکر و ساحلی و همچنین فقدان برنامه ریزی مناسب برای توسعه طبیعت گردی پایدار در رویشگاه های جنگلی مانگرو خمیر، قشم منجر شد تا در این پژوهش برای حفاظت بیشتر از این رویشگاه ها به شناسایی و بررسی عوامل موثر بر توسعه طبیعت گردی پایدار از دیدگاه گردشگرانی که با اهداف گوناگون به این منطقه سفر می کنند پرداخته شود. مواد و روش ها: روش انجام پژوهش توصیفی-تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز به شیوه اسنادی، پیمایشی و تکمیل پرسشنامه جمع آوری شد. جامعه آماری پژوهش، گردشگران و طبیعت گردانی هستند که برای گذران اوقات فراغت و بازدید از منطقه به جنگل های مانگرو خمیر، قشم سفر می کنند. حجم نمونه گردشگران با استفاده از فرمول کوکران و با ضریب اطمینان ۹۰ درصد برای پرسشگری محاسبه شد. در این راستا به توزیع ۱۰۰ پرسشنامه به روش تصادفی در بین گردشگران پرداخته شد. تجزیه وتحلیل نتایج مطابق با پرسشنامه های سنجش شده از روش طیف لیکرت، با استفاده از آزمون های آماری توصیفی و استنباطی در نرم افزار SPSS انجام شد. ابتدا نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون کولموگراف-اسمیرنوف بررسی شد و با توجه به اینکه داده ها غیرنرمال بودند، از آزمون های ناپارامتریک (من-ویتنی، کروسکال والیس، نکویی برازش و عدم وابستگی) و همچنین آزمون استنباطی تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد، همبستگی و رابطه معنی داری بین جنسیت، سن و تحصیلات با تعداد بازدید از جاذبه های گردشگری در منطقه وجود ندارد. درحالی که بین سطح درآمد گردشگران و تعداد دفعات بازدید آنها رابطه مستقیم و معناداری مشاهده شد. همچنین شناخت بازدیدکنندگان از مقصد می تواند در مراجعه طبیعت گردان موثر باشد. نتایج آزمون عدم وابستگی نیز حاکی از آن است که یکی از دلایل عدم مراجعه یا تعداد دفعات کم بازدید از جنگل های مانگرو خمیر، قشم حاکی از شناخت ناکافی و سطح آگاهی پایین گردشگران از جاذبه های طبیعی این منطقه است، از این رو رابطه مستقیم و معنی داری بین این دو عامل وجود دارد و همچنین عدم شناخت توانمندی های طبیعی منطقه در بازدید و مراجعه به آن موثر است. علاوه  بر این، تحلیل اهداف و تمایل گردشگران به بازدید از جنگل های مانگرو خمیر، قشم نشان داد که بیشترین بار عاملی به دست آمده مربوط به جنبه های زیباشناختی و چشم اندازهای متنوع در منطقه است و به طورکلی هدف اصلی گردشگران از بازدید و مراجعه به این رویشگاه های زیستی، بهره گیری از جاذبه های طبیعی و چشم اندازهای بکر و زیبای منطقه است. نتیجه گیری کلی: در توسعه طبیعت گردی، یکی از مهم ترین عواملی که کمتر به آن پرداخته می شود تقاضای گردشگران و طبیعت گردان به سفر و اهداف آ نها از بازدید و مراجعه به مقصد است که با آگاهی از این موضوع می توان به برنامه ریزی صحیح در راستای حفاظت از منابع طبیعی و همچنین کسب رضایت گردشگران از سفر به این مقاصد طبیعی دست یافت. بر اساس نتایج به دست­آمده از نظر گردشگران عمده ترین عامل توسعه طبیعت گردی در جنگل های مانگرو خمیر، قشم جاذبه ها و چشم اندازهای طبیعی موجود در این منطقه است که توانمندی های طبیعت گردی آن منجر به افزایش تقاضا و تمایل گردشگران به بازدید از این منطقه شده است. بنابراین با توجه به اینکه محدوده موردبررسی به عنوان یکی از مناطق تحت حفاظت محیط زیست با غنای گونه ای بالا و ذخایر ارزشمند زیستی است، توسعه طبیعت گردی باید در چارچوب اصول پایداری و مطابق با توان و ظرفیت منطقه انجام شود و همچنین الزامات محیط زیستی در آن رعایت شود. در این راستا با برنامه ر یزی مناسب و طرح جامع گردشگری می توان به توسعه طبیعت گردی پایدار و افزایش درآمد اقتصادی منطقه دست یافت.

Keywords:

توسعه طبیعت گردی پایدار , جنگل های مانگرو خمیر-قشم , جوامع گردشگری