نگاهی به ارتباط متغیرهای اصلی اقتصاد کلان در ایران: چارچوب رشد اقتصادی غیر تورمی

رشد پایدار اقتصادی و ثبات قیمتها از جمله اهدافی هستند که از دغدغههای اصلی سیاستگذاران در سطح
اقتصاد کلان محسوب میشوند؛ به همین دلیل در علم اقتصاد، ادبیات گستردهای در این خصوص، شامل
مباحث، نظریهها و الگوها، شکلگرفته است.
مطالعات بسیاری در خصوص اثر تورم بر رشد اقتصادی هریک با رویکرد خاص و با استفاده از نمونه و
الگوهای متفاوت، انجامشده است. بهطورکلی، در نظریههای اقتصادی در رابطه با چگونگی رابطه میان تورم
و رشد اقتصادی اتفاقنظر وجود نداشته و نتایج متفاوتی حاصلشده است. برخی صاحبنظران اقتصادی
معتقدند میان نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی ارتباط منفی و برخی نیز اعتقاد دارند میان این دو متغیر اقتصادی
رابطه مثبت وجود دارد. در این میان، عدهای نیز بر این باورند که ارتباط خاصی میان نرخ تورم و نرخ رشد
اقتصادی وجود ندارد.
علاوه بر تورم و رشد اقتصادی، حجم پول نیز جمله متغیرهایی است که نشان دهنده برآیند اثر سیاستهای
پولی در اقتصاد است. از این رو ارتباط این متغیر با تورم همواره مورد توجه اقتصاددانان بوده و نظریات
متعددی نیز در این زمینه مطرحشده است. ازجمله میتوان به مکتب کلاسیکها و مکتب کینزی اشاره نمود
که معتقدند تغییر در حجم پول باعث افزایش تورم میگردد. اقتصاددانان مکتب پولی نیز بر این باورند که آثار
افزایش عرضه پول تنها در افزایش قیمتها منعکس میشود. برخی دیگر از اقتصاددانان نیز در مطالعات خود
نشان دادهاند که حرکات بلندمدت همزمان بین رشد حجم پول و تورم در طیف وسیعی از کشورها در
دورههای زمانی مختلف مشاهده شده است.
صاحبنظران اقتصادی در زمینه اثرگذاری سیاستهای پولی بر تولید نیز اختلافنظر دارند. اتفاق نظر نسبی
میان اقتصاددانان وجود دارد که اثر افزایش حجم پول در بلندمدت به صورت افزایش سطح قیمتها خواهد
بود و متغیرهای حقیقی تاثیرپذیری اندکی از این افزایش حجم پول دارند. با این حال بسیاری از اقتصاددانان
معتقدند که در کوتاهمدت، نوسانهای حجم پول که ناشی از سیاستهای پولی باشد، میتوانند تاثیر مهمی بر
متغیرهای حقیقی مانند تولید داشته باشند.
در چارچوب مطالعات تجربی نیز نتایج نشان میدهد که در خصوص رابطه میان رشد اقتصادی و تورم
تفاوتهایی وجود دارد. به این صورت که رشد اقتصادی میتواند با توجه به شرایط اقتصادی اثرات مختلف
بر تورم داشته باشد و حتی بر خلاف باور برخی از اقتصاددانان در بازههای زمانی مختلف موجب افزایش
تورم نیز شود. با این حال در مجموع و بر اساس تجربه سایر کشورها میتوان بیان کرد که رشد اقتصادی با
تورم پایین سازگار است. این ویژگی اغلب در کشورهای توسعه یافته دیده میشود. با این حال کشورهای
درحالتوسعه با افزایش ظرفیت تولید و کارایی، میتوانند شاهد بهبود وضعیت اقتصادی، بدون تورم بیشازحد
باشند. بر این اساس، در این مطالعه، نرخ تورم در سه کشور ترکیه، شیلی و برزیل که زمانی دارای تورم سه
رقمی بودهاند، مورد بررسی قرار گرفت. این کشورها ازجمله کشورهایی هستند که توانستهاند تا حد زیادی
از شدت و نوسانات تورمی در اقتصاد خود بکاهند. تجارب کشورهای مورد بررسی نشان میدهد که این
کشورها در دورههای با تورم بالا در شرایط کسری بودجه شدید و تامین آن به روشهای پولی، وجود بنگاههای
دولتی ناکارآمد، افزایش گسترده عرضه پول، اعطای تسهیلات ارزانقیمت، کسری ترازپرداختها و
محدودیتهای تجاری قرار داشتند. این عوامل منجر به تورمهای سهرقمی شده بود. بررسی تجربه این کشورها
در این زمینه و سازوکاری که در برخورد با این مسئله پیشگرفتهاند، نشان میدهد که این سه کشور با پشتوانه
صندوق بینالمللی پول و اجرای سیاستهایی در سه محور تثبیت پولی، انضباط مالی و اصلاحات ساختاری
اقدام به کاهش تورم کردند.
در خصوص رابطه میان نرخ رشد اقتصادی و تورم در ایران نیز نتایج نشان میدهد که در مجموع کوانتایلها
این متغیرها یک رابطه علیت دو طرفه میان رشد اقتصادی و تورم وجود دارد؛ هرچند در همه کوانتایلهای
این رابطه به صورت یکسان نمیباشد. به این مفهوم که در برخی کوانتایلها رابطه علیت یک سویه و منفی از
رشد اقتصادی به تورم و در برخی دیگر از کوانتایلها جهت علیت به صورت معکوس و مثبت است. به این
مفهوم که در ایران افزایش رشد اقتصادی همراه با کاهش تورم است. با این حال در برخی از کوانتایلها
افزایش تورم موجب افزایش رشد اقتصادی و در برخی دیگر از کوانتایلها افزایش تورم موجب کاهش رشد
اقتصادی خواهد شد. آنچه مشخص است، تحقق اهداف نرخ تورم تک رقمی از اولویتهای همه سیاست-
گذاران در کشور است. با این حال بر اساس نتایج بدست آمده، بهترین دامنه انتخاب هدف در کوتاه مدت
دامنه ۲۰ تا ۳۲ درصد برای تورم است.

Keywords:

رشد اقتصادی , نرخ تورم , حجم نقدینگی , سیاست پولی