ارائه رهیافت های کمی به منظور بررسی اهمیت دست اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگل های هیرکانی
Publish place: Ecology of Iranian Forests، Vol: 12، Issue: 2
Publish Year: 1403
Type: Journal paper
Language: Persian
View: 68
This Paper With 11 Page And PDF Format Ready To Download
- Certificate
- I'm the author of the paper
Export:
Document National Code:
JR_IFEJ-12-2_008
Index date: 3 November 2024
ارائه رهیافت های کمی به منظور بررسی اهمیت دست اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگل های هیرکانی abstract
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: جنگل ها یکی از اکوسیستم های پیچیده منابع طبیعی با نقش مهم در محیط زیست می باشند که دارای ظرفیت های تولیدی و کارکردهای چندگانه هستند. بهره مندی جوامع مختلف انسانی از این منابع به اشکال گوناگون آثار و تبعات مختلفی دارد که بدون شناسایی دقیق و کامل تمام دست اندرکاران آن نمی توان به نتایج منطقی و قابل قبول در تصمیم گیری و سیاست گذاری دست یافت. لذا، در راستای سیاست گذاری های اصولی و برای برنامه ریزی، تصمیم گیری و موفقیت در این زمینه شناخت کامل دست اندرکاران و معیارهای شناسایی آنان بسیار مهم است. زیرا تصمیم گیری ها در مدیریت منابع جنگلی به دلیل طبیعت چندمنظوره فواید و خدمات این منابع، مشکل بودن ارزش گذاری پولی خدمات اکولوژیکی و تنوع زیاد دست اندرکاران خدمات آنها اغلب با پیچیدگی، تغییرناپذیری و عدم اطمینان همراه است و تصمیم گیری ها را همواره با چالش هایی مواجه می کند. از این رو، دست اندرکاران در عرصه های منابع طبیعی و جنگل ها از مولفه های حیاتی و اساسی محسوب می شوند که حضور و فعالیت آنان در این عرصه ها انکارناپذیر و فراهم کننده تضمین موفقیت در مدیریت مشارکتی برای حفاظت جنگل ها است. پیشبرد اهداف مدیریت پایدار منابع طبیعی و جنگل ها با شناسایی و حضور فعال کنشگران کلیدی و مهمترین و موثرترین گروه های دستاندرکار یعنی مجریان و بهرهبرداران تولیدات جنگلی بههمراه سایر دست اندرکاران شناساییشده تحقق می یابد. هدف اولیه از شناسایی دست اندرکاران نام همه کسانی است که می توانند و باید در فرآیند برنامه ریزی و مدیریت وظیفه ای داشته باشند و شناسایی آنها یک قسمت مهم در فرآیند برنامه ریزی مشارکتی است چراکه جزیی از پیش شرط مشارکت محسوب می شود. لذا، با شناسایی و تعیین دست اندرکاران می توان از همکاری آن ها به شکل برنامه ریزی شده ای در اجرا و مدیریت طرح های جنگلداری بهره برد و روند اجرای برنامه ها را تسهیل کرد.
مواد و روش ها: بررسی جهت شناسایی، وزن دهی و اولویت بندی دست اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگلی هیرکانی با استفاده از مدل های تصمیم گیری چندمعیاره، ابتدا دست اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگلی هیرکانی بر اساس مرور مطالعات مختلف شناسایی و گردآوری گردید. سپس پرسشنامه پژوهش برای رسیدن به پاسخ دو پرسش مهم در این بررسی طراحی شد که: الف- دست اندرکاران عرصه های جنگلی هیرکانی چه کسانی هستند و ب- اولویت آن ها به چه صورت است. لذا، شناسایی دست اندرکاران عرصه اقتصاد جنگل های هیرکانی با طراحی پرسشنامه در قالب طیف لیکرت و طرح گویه های با گزینه های ارجحیت پنجگانه و تعیین افراد یا گروه های دستاندرکار انجام شد. در این پژوهش از نظرات ۵۰ نفر از از خبرگان، دانشگاهیان و کارشناسان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در سطح استانی و منطقه ای جهت شناسایی دست اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگل های هیرکانی استفاده شد. روایی پرسشنامه طبق نظر متخصصان و کارشناسان بررسی و مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن با آماره آلفای کرونباخ برابر ۰/۹۷=α تایید شد. همچنین در این پژوهش بهمنظور وزن دهی دست اندرکاران خدمات اکوسیستم جنگل و تعیین اولویت آن ها بهترتیب از روش تحلیل نسبت ارزیابی وزن دهی تدریجی (SWARA) بهمنظور محاسبه وزن دست اندرکاران، مدل مجموع ساده وزین (SAW)، ارزیابی نسبت جمعی (ARAS) و تکنیک ترجیحات بر اساس مشابهت به راه حل ایده آل (TOPSIS) برای اولویت بندی آن ها استفاده شده است.
یافته ها: تجزیه و تحلیل یافته های پرسشنامه با استفاده از نظرات خبرگان، دست اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگلی هیرکانی را در در ۱۹ گروه و ۵ سطح بین المللی، ملی، منطقه ای، دست اندرکاران خارج از عرصه جنگل و دست اندرکاران داخل جنگل شناسایی نمود. همچنین نتایج وزن دهی دست اندرکاران با استفاده از تکنیک SWARA نشان داد که که جنگل نشینان و جوامع پایین دست حاشیه جنگل با کسب بیشترین وزن جزء مهمترین دست اندرکاران خدمات اکوسیستم جنگلی هیرکانی می باشند و سایر دست اندرکاران بر مبنای وزن دریافتی در اولویت های بعدی قرار گرفتند. در این پژوهش اولویت بندی دست اندرکاران خدمات اکوسیستم جنگلی هیرکانی در مدلهای TOPSIS، ARAS و SAW نتایج مشابهی را از لحاظ اولویت بندی دست اندرکاران خدمات مورد بررسی نشان داد.
نتیجه گیری: جهت مقایسه نتایج مدل های اولویت بندی دست اندرکاران از شیب منحنی وزن خدمات در سه مدل استفاده گردید. شیب منحنی نزدیکی نسبی وزن ها در مدل ARAS یک تابع نمایی نزولی با درجه توضیحی ۰/۹۳ بوده است که نشان دهنده تفاوت آشکار بین دست اندرکاران خدمات اکوسیستم جنگلی هیرکانی بوده است. شیب منحنی نزدیکی نسبی وزن ها در مدل ARAS از دیدگاه های مختلف نسبت به دو مدل دیگر بیشتر و به یک نزدیکتر می باشد. بر پایه این نتیجه و اجماع نظر برخی از متخصصان، اولویت بندی دست اندرکاران در مدل ARASبه واقعیت نزدیکتر بوده است. از این رو مدل ARAS به عنوان مدلی مناسب جهت اولویت بندی دست اندرکاران خدمات اکوسیستم جنگلی هیرکانی پیشنهاد شد. طبق نتایج این مدل جنگل نشینان؛ جوامع پایین دست حاشیه جنگل؛ و بهره برداران خارج از عرصه جنگل ها مهمترین دست اندرکاران خدمات جنگل های هیرکانی محسوب می شوند. از اینرو، در مدیریت منابع طبیعی و محیط زیست و مخصوصا طرح های جنگلداری نقش، حضور و تاثیر این دست اندرکاران غیر قابل اغماض است و پیشنهاد می شود از حضور این جوامع در مدیریت مشارکتی جنگل استفاده بهینه شود. همچنین، پیشنهاد می شود رابطه انسان بهعنوان دستاندرکار با اکوسیستم طبیعی بایستی در راس سیاستگذاری ها و مدیریت جامع منابع جنگلی قرار گیرد و حمایت از پروژههای زراعت چوب از طریق سیاستهای یارانهای، اعطای تسهیلات و وامهای کمبهره به جنگل نشینان و جوامع پایین دست حاشیه جنگل؛ تلاش در جهت کاهش محرومیتها و افزایش توسعهیافتگی اجتماعی و اقتصادی روستاهای حاشیه جنگل؛ برگزاری دورهها و کلاسهای آموزشی در زمینه کارآفرینی، معرفی صنایع دستی، محصولات فرعی جنگل؛ شناسایی بازارهای هدف و تقویت شبکه بازاریابی برای صادرات محصولات غیرچوبی در راستای افزایش سهم جنگل در رشد و توسعه اقتصادی جوامع روستایی حاشیه جنگل؛ برنامهریزی جهت اشتغال جوامع بومی در بخشهای حفاظتی جنگل مدنظر قرار گیرد.
ارائه رهیافت های کمی به منظور بررسی اهمیت دست اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگل های هیرکانی Keywords:
ارائه رهیافت های کمی به منظور بررسی اهمیت دست اندرکاران خدمات اکوسیستمی جنگل های هیرکانی authors
حمید امیرنژاد
Department of Agricultural Economics, Faculty of Agricultural Engineering, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran
ساره حسینی
Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, University of Guilan, Rasht, Iran
سید محسن حسینی
Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Noor, Iran
مریم اسدپورکردی
Department of Agricultural Economics, Faculty of Agricultural Engineering, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Sari, Iran
مهسا تسلیمی
Department of Agricultural Economics, Faculty of Agricultural Engineering, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran
یدالله بستان
Agricultural Economics Department, Faculty of Agricultural Engineering, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran
مراجع و منابع این Paper:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این Paper را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود Paper لینک شده اند :
