ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های گندم دوروم بر اساس عملکرد دانه و صفات مرتبط با آن abstract
مقدمه:
گندم دوروم (Triticu turgidum L. Subsp. Durum) تنها گونه تتراپلوئید گندم بوده که دارای ارزش غذایی بالایی می-باشد. با توجه به سازگاری بالای این گیاه زراعی به شرایط آب و هوایی مدیترانه دستیابی به ارقام پر پتانسیل و پایدار نقش مهمی در توسعه سطح زیر کشت و به دنبال آن افزایش میزان تولید آن دارد. ارزیابی
تنوع ژنتیکی به عنوان یکی از ارکان اصلی هر برنامه به نژادی در نظر گرفته شده و اطلاعات مفیدی در رابطه با ساختارهای جمعیت و همچنین ویژگی های رشدی و زراعی در مواد ژنتیکی موجود فراهم می کند. در این راستا، هدف از اجرای این پژوهش بررسی
تنوع ژنتیکی موجود در مجموعه ای از ژنوتیپ های
گندم دوروم بر اساس صفات زراعی و مورفولوژیک بود.مواد و روش ها: در این پژوهش تنوع مورفولوژیکی و زراعی ۱۷۲ ژنوتیپ
گندم دوروم به همراه چهار رقم زراعی (تابش، ساجی، ذهاب و سپند) طی دو سال زراعی (۱۴۰۲-۱۴۰۱ و ۱۴۰۳-۱۴۰۲) و در شرایط مزرعه مورد ارزیابی قرار گرفت. تمامی ژنوتیپ ها در یک آزمایش حجیم شده (آگمنت) و در قالب هفت بلوک ناقص کشت شدند. پس از اندازه گیری صفات مختلف داده-های آزمایشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، از برخی از آماره های ژنتیکی شامل صریب تغییرات محیطی، ضریب تغییرات فنوتیپی، ضریب تغییرات ژنوتیپی، پیشرفت ژنتیکی و پیشرفت ژنتیکی بر مبنای میانگین استفاده شد. علاوه براین، از شاخص MGIDI به منظور شناسایی ژنوتیپ های مطلوب از نظر تمامی صفات اندازه گیری شده استفاده شد. یافته های تحقیق: نتایج به دست آمده نشان داد که اختلاف معنی داری از نظر تعداد روز تا ظهور سنبله، دوره پر شدن دانه، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه وجود داشت. بیشترین میزان ضرایب تغییرات فنوتیپی (PCV) و ژنوتیپی (GCV) مربوط به صفات عملکرد و اجزای عملکرد بود. مقادیر وراثت پذیری برای بیشتر صفات اندازه گیری شده در هر دو سال زراعی در گروه متوسط و بالا برآورد شد. علاوه براین، صفات عملکرد دانه و ارتفاع بوته در سال اول و وزن هزار دانه، تعداد سنبله و تراکم سنبله در سال دوم دارای بیشترین مقادیر
بازده ژنتیکی برآورده شده بودند. به منظور انتخاب ژنوتیپ های برتر از مدل فاصله ژنوتیپ-ایدئوتیپ چند صفتی (MGIDI) استفاده شد و نتایج به دست آمده از این مدل نشان داد ۲۶ ژنوتیپ (شماره های ۵، ۸، ۱۳، ۱۴، ۱۶، ۲۰، ۲۱، ۲۶، ۵۱، ۸۱، ۸۶، ۸۷، ۹۱، ۹۲، ۹۵، ۹۶، ۹۷، ۹۹، ۱۰۰، ۱۰۲، ۱۰۳، ۱۵۵، ۱۵۸، ۱۶۳، ۱۶۶ و ۱۷۴) از نظر تمامی صفات اندازه گیری شده نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتر بودند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج
تجزیه خوشه ای و سایر نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان اظهار داشت ژنوتیپ های شماره ۱۰۲، ۱۰۰، ۹۲، ۸۷، ۲۱، ۱۷۴، ۸۶، ۸، ۱۴ و ۵ به عنوان ژنوتیپ های ایده آل برای شرکت در برنامه های به نژادی آتی در
گندم دوروم مورد استفاده قرار گیرند.