الگوی پراکنش مکانی درختان در تیپ های غالب در نیم رخ ارتفاعی در جنگل های هیرکانی (مطالعه موردی جنگل خیرود نوشهر)

سابقه و هدف: به منظور شناخت بهتر تیپ های جنگلی به منظور مدیریت همگام با طبیعت، مطالعه الگوی مکانی آن ها برای درک بسیاری از مسائل بوم شناسی ضروری است، بنابراین بررسی آن در جنگل های طبیعی به ویژه ساختار مکانی آن ها به منظور درک ویژگی های توده های جنگلی، مسیرهای توسعه مدیریت جنگل را برای رسیدن به یک ساختار مطلوب فراهم می کند. آگاهی از الگوی مکانی درختان و روابط متقابل آن ها، اطلاعات باارزشی از ساختار جنگل ارائه می دهند. این الگوها، یک ویژگی کیفی محسوب می شوند و برای مطالعه دقیق تر باید به صورت کمی در آیند. این پژوهش در نظر دارد تا الگوی پراکنش مکانی درختان در تیپ های غالب جنگل های هیرکانی را به منظور بررسی پویایی جنگل تعیین کند. مواد و روش ها: پژوهش پیش رو در جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود نوشهر انجام شده است. برای اجرای این پژوهش، چهار قطعه نمونه یک هکتاری از تیپ های غالب جنگل های هیرکانی شامل ممرز- انجیلی، ممرز- راش همراه بلوط، راش آمیخته و راش خالص بررسی شدند. انتخاب این قطعه نمونه ها پس از جنگل گردشی های اولیه و براساس پتانسیل رویشگاه و جامعه جنگلی برپایه عوامل سیمای ظاهری، غلبه، آمیختگی گونه های درختی، تنوع آن ها (فراوانی کلی انواع گونه ها)، شرایط فیزیوگرافی رویشگاه (ارتفاع از سطح دریا، جهت و شیب) و مساحت گسترش تیپ انجام گرفت. در هریک از قطعه نمونه ها، قطر برابرسینه همه پایه ها با قطر بیشتر از ۵/۷ سانتی متر اندازه گیری شدند. مختصات گوشه جنوب غربی هر قطعه نمونه با دستگاه GPS نیز برداشت شد. سپس، فاصله و آزیموت درخت اول با استفاده از دستگاه ورتکس و شیب سنج سونتو اندازه گیری شد و با استفاده از روابط مثلثاتی، مختصات اولین درخت به دست آمد. مختصات درختان دیگر نیز به همین صورت نسبت به درخت قبلی اندازه گیری و محاسبه شد. از تابع K ریپلی برای محاسبه الگوی مکانی استفاده شد. نتایج: براساس یافته های به دست آمده، تراکم درختان در تیپ های مورد بررسی بین ۱۵۸ تا ۳۱۴ اصله در هکتار متغیر است. مقدار تابع L برای ممرز (Carpinus betulus L.) در تیپ ممرز- انجیلی تا فاصله ۳۲ متر، بیشتر از حدود مونت کارلو قرار دارد. درنتیجه، الگوی مکانی درختان در این تیپ، تجمعی است. فقط در فاصله های ۳۲ تا ۴۵ متری به علت قرارگیری در داخل حدود مونت کارلو، الگوی تصادفی را برای ممرز نشان می دهد. الگوی توزیع انجیلی (Parrotia persica C.A.Mey.)، کاملا تجمعی است. در تیپ ممرز- راش همراه بلوط، مقدار تابع L برای درختان ممرز و راش (Fagus orientalis Lipsky) با اختلاف زیادی بیشتر از حدود مونت کارلو حرکت می کند که بیانگر الگوی کاملا تجمعی است. به علت تعداد کم پایه های بلوط (Quercus castaneifolia C.A.Mey.) در این تیپ، امکان تعیین الگوی مکانی برای این گونه وجود ندارد. در تیپ راش آمیخته، تابع L به طور کامل در بین حدود مونت کارلو قرار گرفت که الگوی مکانی تصادفی برای گونه مذکور را نشان می دهد. در تیپ راش خالص نیز تا فاصله چهار متر، الگوی پراکنش این گونه، تصادفی بود، اما پس ازآن، مقدار تابع تا فاصله ۳۰ متری، الگوی تجمعی را نشان می دهد. پس ازاین فاصله نیز الگوی مشاهده شده دوباره تصادفی بود. نتیجه گیری کلی: بسته به نوع پژوهش و مقیاس آن، الگوی مکانی درختان در مراحل مختلف حیات جنگل ممکن است متفاوت باشد. این نوع پژوهش ها می تواند به عنوان الگو استفاده شود. به طوری که مطالعه الگوهای ساختاری به جنگل شناس کمک می کند تا ضمن شناخت کافی از ویژگی های بوم شناختی گونه ها، به منظور انجام دخالت های پرورشی یا جنگل کاری با گونه های مختلف از ساختارهای طبیعی الگوبرداری کند. درنهایت، با تنظیم موقعیت مکانی درختان و آمیختگی گونه ها می توان هرچه بیشتر به مدیریت پایدار و همگام با طبیعت در مناطق جنگلی نزدیک شد.

الگوی پراکنش مکانی درختان در تیپ های غالب در نیم رخ ارتفاعی در جنگل های هیرکانی (مطالعه موردی جنگل خیرود نوشهر) Keywords:

تیپ جنگلی , ساختار مکانی , شاخص K ریپلی , مدیریت پایدار