مسائل زیست محیطی مخزن سدها و نقش آن بر تغییر اقلیم منطقه (مطالعه موردی: تعیین دبی غالب و آورد رسوب رودخانه آبشینه همدان پشت سداکباتان )

یکی از ارکان اصلی حفظ و تثبیت شرایط اقلیمی پایدار در هر منطقه، حوضه های آبریز و رودخانه های موجود در آن است. بمنظور تأمین آب آشامیدنی سالم و مورد نیاز نسل حاضر با نگرش و گوشه چشمی به آیندگان و نیازهای آنان و همچنین استفاده از مخازن با هدف کنترل طغیان و سیلاب و ذخیره سازی و استفاده بهینه از انرژی آب، احداث و استفاده از سدها بر رودخانه کشور امری ضروری است. در روند احداث و استفاده از مخازن سدها، مطالعات و تحقیق در مورد محیط زیست طبیعی رودخانه برای جلوگیری از برهم زدن اکوسیستم حوضه و ایجاد تغییرات حاد در شرایط اقلیمی، بسیار حائز اهمیت می باشد. احداث سد و آب بند بر مسیر رودخانه بدون انجام مطالعات ارزیابی تطبیقی و امکان سنجی محل، رسوب زیاد جابجا شده توسط رودخانه و جمع شدن آن در پشت مخزن و بالابردن حجم مرده مخزن سد یکی از اصلی ترین دلایل تغییر در شرایط اقلیمی کنونی و طبیعی رودخانه هاست. در این مجال، رودخانه آبشینه شهر همدان بعنوان نمونه موردی بررسی شده است. برای رودخانه مذکور، جریان غالب، که نشان دهنده جریان طبیعی و رژیم تعادل رودخانه است، از سه روش عمده دبی مؤثر، دبی لب ریز و متوسط سیل سالانه با دوره بازگشت معین تعیین شده و دوره بازگشت آن نیز دبست آورده شده است. در ادامه تحقیق، مقدار رسوبات بار معلق و بار بستر جابجا شده در آبراهه براساس دبی مؤثر بدست آورده شده و بر اساس آن مقدار آورد کل رسوب رودخانه محاسبه گردیده است. در نهایت با تحلیل مقدار آورد رسوب رودخانه آبشینه و تجمع آن در مخزن سد ا کباتان و کاهش کارایی مفید مخزن، نقش عمده و اساسی آن بر تغییر اقلیم حوضه آبریز بیان گشته و در انتها راهکارهایی عملیاتی در این باره پیشنهاد می گردد.

Keywords:

تغییر اقلیم , اکوسیستم رودخانه , دبی غالب , دبی مؤثر , رسوب کف , باربستر , بار معلق , حجم مرده