تحلیلی بر روند تحولات معماری شهرهای اسلامی در طول زمان، با نگاهی به ایران

به جز عوامل طبیعی و در صدر آنها عامل اقلیم که نقش اساسی در شکل گیری ، مورفولوژی و تا حدودی سیمای سکونتگاههای انسانی به طور عام و شهرها به طور خاص را داشته اند، عوامل انسانی شامل فرهنگ و به ویژه مذهب، مهمترین عاملدر نحوه شکل یابی ، آمایش فضایی و ترسیم سیمای درونی و بیرونی شهرها در گذشته بوده است. این امر را می توان بهروشنی در معماری شهرهای اسلامی و تمیز آنها نسبت به روستاها ی اطراف خود و نیز شهرهای غیر اسلامی (به ویژهشهرهای غربی) در دوره های گذشته مشاهده نمود.وجود مساجد، مناره ها، سردر بناها، گچ بری ها، و . . . همگی تحتتاثیر شریعت اسلام عوامل موثر در معماری درونی و بیرونی شهرهای اسلامی بوده اند. اما با گذشت زمان و رخداد فرایندهایی از جمله، افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی، افزایش قیمت زمین و به تبع آن کمبود زمین در شهرها و توسعهآپارتمان نشینی، ایجاد یک همسانی کالبدی را در سیمای شهرهای اسلامی و غیر اسلامی پدید آورده است به طوری که درنگاه اول به شمای شهرهای اسلامی و غربی ، تفاوت آنچنانی که نشان دهنده عامل دین در آنها باشد به چشم نمی خورد وبه جز عناصر انگشت شماری همچون مسجد که شاید از اندک عناصر به جای مانده از گذشته شهرهای اسلامی است کهالبته همین عنصر هم تا حدود زیادی تحت تاثیر عوامل مختلف تغییراتی در بنای آن ایجاد شده ، چیز دیگری باقی نماندهاست.چرا که شهرهای امروز در فرایند جهانی شدن و رشد ارتباطات ساختاری بیش از پیش به همگرایی و همانندیفرهنگی- اجتماعی، اقتصادی و خصوصا کالبدی نزدیک می شوند . روش تحقیق در این پژوهش با توجه به هدف مقاله ، روش اسنادی و تحلیلی می باشد، و نتایج این تحقیق بیانگر آن است که روند تحولات معماری کلانشهرهای اسلامی طیزمان و تحت تاثیر عوامل گوناگون ،چه تغییراتی یافته است.

Keywords:

کلان شهر های اسلامی , معماری , جهانی شدن , تحولات تاریخی