ارزیابی تحمل به خشکی در ژنوتیپ های امید بخش جو (Hordeum vulgar L) با استفاده از شاخص های کمی مقاومت و حساسیت به خشکی

به منظور شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی جو، غربال کردن شاخص های کمی تحمل به خشکی و تعیین بهترین شاخص ها ، پژوهشی با استفاده از 20 ژنوتیپ پیشرفته جو در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در دو شرایط بدون تنش و تنش رطوبتی (دیم) در سال زراعی 89-1388 در مزرعه تحقیقات کشاورزی بروجرد انجام شد. برمبنای عملکرد دانه محیط های بدون تنش (Yp) و تنش رطوبتی (Ys) ژنوتیپ ها ، شاخص های کمی مقاومت به تنش خشکی از قبیل : شاخص تحمل (TOL)، میانگین بهره وری (MP) ، میانگین هندسی بهره وری (GMP) ، میانگین هارمونیک (HM) ، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل تنش (STI) محاسبه شدند نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف بسیار معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر شاخص های کمی مورد مطالعه و عملکرد های دو محیط تنش و غیر تنش وجود داشت که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی، امکان انتخاب برای مقاومت به تنش خشکی و دورگ گیری برای مطالعات ژنتیکی و اصلاحی بعدی می باشد. نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد در شرایط آبی مربوط به ژنوتیپ 7 (MB-79-4) و در شرایط تنش مربوط به ژنوتیپ 14 (MB-82-4) بود. بیشترین میانگین هارمونیک ، میانگین هندسی بهره وری ، میانگین بهره وری و شاخص تحمل مربوط به دو ژنوتیپ 11 و 14 ( CB-83-15 و MB-82-4) بود و بیشترین مقدار دو شاخص حساسیت به تنش و تحمل تنش نیز مربوط به ژنوتیپ 6 بود. نایج حاصل از تجزیه ضرایب همبستگی نشان داد که چهار شاخص HM,GMP,MP و STI به دلیل همستگی بالا با عملکرد دانه ژنوتیپ ها در دو محیط مناسب ترین شاخص ها برای غربال کردن ژنوتیپ ها در دو شرایط آزمایش هستند. با توجه به این چهار شاخص و عملکرد بالای ژنوتیپ ها در دو شرایط محیطی، بهترین ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی ژنوتیپ های 7، 11، 14 و 19 (MB-82-4, CB-83-15, MB-79-4 و CB-84-10) تشخیص داده شدند. نمودار چند متغیره بای پلات نشان داد که ژنوتیپ های فوق در مجاورت بردارهای مربوط به شاخص های مقاومت به خشکی قرار دارند.

Keywords:

جو , عملکرد دانه , تنش خشکی , شاخص های مقاومت و حساسیت به خشکی