قابلیتهای بصری به کار رفته در ترکیب کتیبههای ثلث طوماری محمدحسین شهید مشهدی در صحن عتیق حرم امام رضا (ع)

صحن عتیق، از قدیمی ترین بخش های حرم امام رضا (ع) است که در آن شیوه های متنوع تزیین به کار رفته است. گروه مهمی از این تزیینات کتیبه هایی است که بر ایوان ها و جرزهای این صحن نصب شده است. کتیبه های طوماری ثلث بیشترین کارکرد را در این مجموعه دارد. برخی از این کتیبه ها را محمدحسین شهید مشهدی، خوشنویس دوره قاجار کتابت کرده است. در این کتیبه ها از مبانی بصری ویژه ای جهت استواری ترکیب کتیبه ها استفاده شده که در این نوشتار می کوشیم مهم ترین عوامل را شناسایی و چگونگی کاربرد آنها را بررسی کنیم. نتایج بررسی نشان می دهد، محمدحسین شهید مشهدی از ویژگی های اصلی خط ثلث در ایجاد صور بصری مهمی چون: آهنگ بصری، تعادل، تباین و فضای مثبت و منفی جهت پدید آوردن ترکیب بندی های متنوع بهره برده است. تمام کتیبه های طوماری محمدحسین شهید مشهدی در صحن عتیق، در قالب کمربندی دو طبقه است. در این آثار ضمن استفاده از عوامل بصری یاد شده در قالب حرکت های عمودی، متقاطع، مثلثی و منتشر، ترکیب شکل گرفته است.

Keywords:

محمد حسین شهید مشهدی , کتیبه نگاری , کیفیت های بصری , قلم ثلث , ترکیب بندی