بررسی مزیت نسبی سیب درختی ایران از دیدگاه تولید و صادرات

اهمیت صادرات غیرنفتی در طول تاریخ تجارت خارجی ایران با افت و خیزهای زیادی مواجه بوده و با ظهور بخش نفت در تجارت خارجی کشور از اهمیت و نقش صادرات غیرنفتی در تجارت خارجی و به تبع آن کسب درآمدهای ارزی کاسته شده است ، در این میان بخش کشاورزی ایران با وجود استعداد ها و پتانسیل ها می تواند ضمن ایجاد اشتغال ، درآمد و ارزآوری ، نیروی محرکه توسعه اقتصادی کشور باشد . سیب درختی ایران از جمله محصولات باغبانی بخش کشاورزی است که از جایگاه بالایی در زمینه مذکور می باشد بطوریکه براساس جدیدترین آمار منتشره وزارت جهاد کشاورزی در سال 1380 نزدیک به 148666 هکتار زیر کشت این محصول رفته و تولیدی معادل 2353 هزارتن داشته است بررسی آمار و ارقام صادراتی ایران در سال مذکور نشان می دهد که 89 هزار تن به خارج از کشور صادر شده و درآمدی معادل 13143 هزاردلار درآمد ارزی داشته است . که سهم ناچیزی از کل تولید سیب کشور می باشد و شواهد حاکی از آن است که علی رغم حجم ناچیز صادرات و مازاد تولید داخلی سیب در کشور و پایین بودن قیمت فروش تولیدکنندگان ، در پاره ای از نقاط کشور و خارج ، این محصول با قیمت بالایی عرضه می شود ، این عامل به همراه عوامل دیگر باعث گردیده که همه ساله بسیاری از باغات مورد تخریب قرارگیرند . آگاهی از وجود یا عدم وجود مزیت نسبی تولید و بالتبع آن مزیت نسبی صادراتی یا میزان رقابتی این محصول ، می تواند ضمن پی بردن به پاره ای از مشکلات موجود در زمینه تولید و صادرات و مزیت های نسبی آن و ساختار بخش باغبانی ، منجر به اتخاذ راه کارهای مناسب گردد . برای این منظور در این مقاله تحقیقی بر اساس آمار هزینه ها و درآمدهای منشره وزارت جهاد کشاورزی و مطالعات جانبی مزیت نسبی تولید این محصول در طول سه دوره متوالی 78 ، 79 ، 80 و متوسط دوره بر اساس معیارهای مزیت نسبی رایج هزینه منابع داخلی DRC هزینه به منفعت اجتماعی SCB ) NSP ) 3 ( در قالب ماتریس تحلیل سیاستی ( و معیار سودآوری خالص اجتماعی طراحی و محاسبه گردید . نتایج Excel ( و در محیط صفحه گسترده PAM ) اولیه تحقیق حاکی از وجود مزیت نسبی در تولید این محصول و سودآوری خالص اجتماعی بالا می باشد در ادامه تحقیق جهت بررسی این شاخص از دیدگاه صادراتی انواع شاخص های رایج در این زمینه از جمله معیار مزیت نسبی آشکار ) RCA ) 5 ، مزیت نسبی آشکار متقارن شده ) RSCA ) 6 و شاخص کای دو ) ) χ 2 و شرط هیلمن در مورد سیب ایران در طول دوره 78 - 1362 براساس تجارت کشاورزی و کل تجارت جهانی مورد بررسی قرار گرفت نتایج اولیه تحقیق علی رغم برقراری شرط هیلمن ( لازمه وجود تجارت ) در مورد سیب ایران حاکی از عدم ثبات در مزیت نسبی صادراتی بوده و موقعیت رقابتی یا مزیت نسبی در مورد این محصول تضعیف شده است و فقط در بعضی از سال ها که موانع صادراتی کشور و یا موانع وارداتی کشور های مقصد برداشته شده مزیت نسبی ، آن هم در شکل ضعیف وجود داشته است و بعبارت دیگر الگوی صادراتی سیب ایران شباهت بسیار ضعیفی با الگوی صادراتی جهان داشته وکشور ایران در این امر ( مزیت نسبی صادرات سیب ) ، از نوسانات زیادی برخوردار بوده است ودر یک کلام می توان گفت در دوره مورد بررسی ، ایران به سمت عدم تخصص یا رقابتی شدن و یا به سمت تخصص بسیار ضعیف پیش رفته است که در پایان مقاله ضمن بررسی اثرات تجزیه تحلیل حساسیت پاره ای عوامل بر مزیت نسبی و اشاره به مسائل و مشکلات موجود در این زمینه ، راه کارهای مناسب ارائه گردیده است و بایستی سیاست گزاران کشور با کاربردی کردن سیاست های ارائه شده توسط محققین ، در راستای بهبود مزیت نسبی تولید ، صادرات و کاهش نوسانات آنها و حل مسائل و مشکلات تولید کنندگان و صادرکنندگان با در نظر گرفتن رفاه اجتماعی مردم قدم بردارند

Keywords:

هزینه منابع داخلی , مزیت نسبی , سیب , مزیت نسبی آشکار , مزیت نسبی آشکار متقارن شده , سودآوری اجتماعی