تاثیر آب در معماری تاریخی استان خوزستان (نمونه موردی سازه های آبی شوشتر)

شبکه آبیاری پیرامون شهر شوشتر نمونه ای از مصادیق واقعی گردش آب در متن حیات اقتصادی مردم این سرزمین طی قرون متمادی است که بر حسب مورد پاسخگوی نیازهای کشاورزی، صنعتی و آبرسانی شهری بوده است. رودخانه کارون پیش از رسیدن به همواری جلگه خوزستان و با وجود بستر صخره ای شهر شوشتر به دوشاخه تقسیم می شود. یکی را رودخانه گرگر یا دودانگه می نامند که از مشرق شهر رو به جنوب جریان دارد و دیگری رودخانه شطیط یا چهاردانگه نام دارد که از شمال شهر به غرب جاری است و با چرخشی به سمت جنوب به موازات رودخانه گرگر جریان دارد و پس از پیوستن به رودخانه دز در نزدیکی بند قیر به رودخانه گرگر می پیوندد. قطعه زمین دو رودخانه گرگر و شطیط را میان آب (مینو) نامیده اند که بیشترین پهنای آن به 11 کیلومتر می رسد و درازای شمالی جنوبی آن بالغ بر 33 کیلومتر است. بنیادی ترین بناهای شبکه آبیاری میان آب بر گرد شهر شوشتر جای دارند که این شهر نیز در شمال دشت میان آب شکل گرفته است. کانال داریون را می بایست سومین شاخه از آب رودخانه کارون به شمار آورد که در آبیاری منطقه میان آب نقش اساسی داشته است. در تاسیسات آبی این حوزه از انرژی آب و نیز بالا نگه داشتن سطح آب در نقاط مختلف به احداث پل بند و کانالهایی دست کند همت گماشته اند. این سازه ها به صورت دایره ای در گرد شهر شوشتر قرار دارند و به صورت سلسله وار به یکدیگر پیوسته و مرتبط اند، به گونه ای که اگر کار هر کدام از این سازه ها مختل گردد کار سازه های بعد و قبل از خود را نیز مختل می نماید و سایر سازه ها نیز به تناوب کارایی خود را از دست خواهند داد.

Keywords:

خوزستان , شوشتر , آب , کارون , تاسیسات