تغییرات شاخص های فیزیکی و شیمیایی آبهای زیرزمینی دشت میناب در اثر افت سطح آب

هدف از این پژوهش بررسی تغییرات شاخص های فیزیکی و شیمیایی آبهای زیرزمینی در دشت میناب در اثر افت سطح آب زیرزمینی می باشد. بدین منظور 12 نمونه از آبهای زیرزمینی منطقه از چاههای دشت در آذرماه 1394 برداشت شد و پارامترهای اسیدیته، هدایت الکتریکی و دما در صحرا و آنیون ها و کاتیون های اصلی نیز در آزمایشگاه آب منطقه ای هرمزگان اندازه گیری شد و مقایسه آن با نقشه های هم ارزش EC و Cl و دیگر پارامترهای اندازه گیری شده در سال 1385 نشان دهنده افزایش غلظت EC ،Cl ،Na ،HCO3 ،TDS و TH و کاهش غلظت SO4 با گذشت زمان بوده و سطح ایستابی به میزان 33,11 متر و حجم مخزن به میزان 179,287 میلیون متر مکعب کاهش یافته و به تبع آن کیفیت آب زیرزمینی کاهش یافته است و سبب افزایش شوری آب زیرزمینی شده است. در نهایت به منظور ارزیابی کیفیت منابع آب محدوده مورد مطالعه برای مصرف کشاورزی، مقادیر نسبت جذب سدیم (SAR ،(درصد سدیم (Na ،(%کربنات سدیم باقیمانده (RSC ،(خطر منیزیم (MH (محاسبه گردید و نمودار Wilcox ،درصد سدیم در مقابل هدایت الکتریکی ترسیم شد. جهت تعیین کیفیت نمونه های آب برای مصرف شرب نمونه ها به روش آنالیز توصیفی مورد سنجش قرار گرفتند و مقادیر با استانداردهای آب ایران و سازمان بهداشت جهانی و همچنین با نمودار شولر و مقایسه گردید. برای تعیین تیپ غالب آبهای زیرزمینی از دیاگرام پایپر استفاده شد. ویژگی و نمودارهای کیفیت آب و نقشه ها با استفاده از نرم افزارهای QA.AQ و GIS و همبستگی بین پارامترها با نرم افزار Excel ارزیابی شدند. نتایج نشان می دهد که عمدتا تیپ و رخساره آبها کلروه سدیک بوده و تراکم تمام نمونه ها در منطقه شور می باشد. نتایج حاصل از مقایسه غلظت کاتیون ها و آنیون های اصلی در آبهای زیرزمینی محدوده مورد مطالعه نشان داد که در این آبها شرایط کاتیونی و آنیونی K>Ca>Mg>Na و CO3>SO4>HCO3>Cl حاکم می باشد. بررسی همبستگی های داخلی بین شاخص های کیفی و هدایت الکتریکی نشان داد که بین هدایت الکتریکی آبهای زیرزمینی با مجموع مواد محلول و یون های سدیم، منیزیم، کلراید همبستگی وجود دارد اما با یون بیکربنات همبستگی ندارد. مقایسه پارامترهای اندازه گیری شده با استاندارهای ملی 1053 ایران نشان داد که مقادیر PH و Ca تمام نمونه ها در حد مطلوب می باشند و بقیه پارامترهای اندازه گیری شده از جمله EC ،TDS ،Cl و Na با کاهش سطح آب زیرزمینی در حد مطلوب قرار ندارند و مقدار سدیم بیشتر از استانداراد می باشد. ارزیابی کیفیت آب برای مصارف شرب و کشاورزی از طریق مقایسه غلظت یون ها با استانداردهای موجود و همچنین بررسی شاخض ها و دیاگرام های استاندارد نشان می دهد که برای مصرف شرب آبهای منطقه در وضعیت خوب، قابل قبول و متوسط اند. از نقطه نظر مصرف کشاورزی، سدیم و پس از آن منیزیم کاتیون غالب در آبهای زیرزمینی منطقه هستند و بررسی پارامترها نشان داد از نظر جذب سدیم (Na (%تمام نمونه ها در رده ی مشکوک، از نظر خطر منیزیم (MH (در رده ی نامناسب برای کشاورزی، از نظر کربنات سدیم باقیمانده (RSC (بجز نمونه W6 سایر نمونه ها در محدوده مناسب برای آبیاری و از نظر نسبت جذب سدیم (SAR (در برابر EC) نمودار ویلکاکس) 50 %نمونه های آب در رده ی C3S1 برای کشاورزی شور و قابل استفاده و 33 %نمونه ها در رده ی C4S1 و 17 %نمونه ها در رده ی C4S2 برای کشاورزی خیلی شور و نامناسب قرار دارند. نتایج تحقیق نشان می دهد که پمپاز بیش از حد از سفره آب زیرزمینی این دشت پیامدهای نامطلوب فراوانی به دنبال داشته است که ادامه روند کنونی تخلیه سفره، علاوه بر تشدید اثرات زیست محیطی، سبب بروز مشکلات و اختلال های اقتصادی و اجتماعی در سطح منطقه خواهد شد.

Keywords:

دشت میناب , تغیییرات کیفی , کاهش کیفیت آب زیرزمینی , افت سطح آب زیرزمینی , افزایش شوری