خوانش حکایت شیخ صنعان از منظر نظریه ی ژاک لکان

بررسی متون از منظر روانکاوی یکی از رویکردهای نوین در چند دهه ی اخیر است کهموجب پیوند میان ادبیات و روانشناسی شده است و همچنین باعث گسترش استفاده ازنظریات روانکاوی در بررسی و تحلیل متون ادبی گردیده است. یکی از نظریه پردازان اینحوزه ژاک لکان، روانکاو فرانسوی است که با بهرهگیری از نظریات فروید در روانشناسیو سوسور در حوزه ی زبانشناسی ساختاری و استراوس در حوزه ی مردم شناسی، نظریه یجدیدی را مطرح کرد که در ادبیات نیز کاربرد فراوانی دارد. نظریه ی لکان از سه ساحتخیالی، رمز و اشارت و واقع تشکیل شده است که بی شباهت با مراحل سیر و سلوکعرفانی نیست. بر همین مبنا یکی از مشهورترین داستان های عرفانی در ادبیات فارسی بهجهت تطبیق با این نظریه انتخاب شده است. در پژوهش حاضر، حکایت شیخ صنعان از منظر آرای لکان مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است و تحولات روحی شیخ صنعانو همچنین دختر ترسا بر مبنای این نظریه سنجیده شده است. شیخ صنعان و دختر ترساهر سه مرحله را با توجه به ظرفیت وجودی خود طی کردهاند و تنها دختر ترساست کهپس از درک ساحت واقع، دیگر حضور ندارد؛ زیرا این امکان برای او فراهم نیست که برسد.

Keywords:

ژاک لکان , شیخ صنعان , ادبیات , روانشناسی , مطالعات تطبیقی