نگاهى به تفسیر منسوب به امام حسن عسکرى علیه السلام

تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)، با دیدگاههای گوناگون ومتضاد علما و محققان روبه رو شده است. برخی با دید اعتماد به آن نگریسته و در آثار خود ازآن نقل کرده اند و دسته ای هم با ناباوری و تردید به آن نگاه کرده وآن را ساختگی دانسته اند. در این نوشتار، دیدگاه های ارایه شده ، مطرح خواهد شد.سبک تفسیرتفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)، تفسیر روایی است که سوره فاتحه و بخشی از سوره بقره را دربردارد.سبک نگارش آن را در ویژگیهای زیر می توان برشمرد:1 .شیوه پردازش آن، در برخی موارد، ساختار روایی خود را از دست داده است. البته این سخن ، بر عدم صدور آن ازمعصوم دلالت ندارد؛ زیرا در روایتها، نقل به مضمون رواست. همچنین با توجه به این که راویان اهل گرگان بودند وبه زبان عربی تسلط کامل نداشتند، از این رو در م واردی روایتها را از امام(ع) دریافته ومضمون را نقل کرده اند و این تغییر و تبدیل، آشفتگیها و اضطرابهایی را درمتن پدید آورده است.2 .تفسیر آیات گاه به صورت تاویل انجام شده ، بیشترین تاویلها درمعجزات پیامبر(ص) وامامان معصوم(ع) نقل شده است.3 .به اسباب نزول آیات، کمتر توجهی شده است، هر چند به مصادیق آیات تاکید شده است.4 .از ابزار تفسیری چون: صرف، نحو، معانی، بیان، بدیع، لغت و... در تبیین کلمات و جملات ، استفاده نشده است.5 .بحثهای فقهی، اصولی، کلامی، فلسفی و دیگر علومی که به گونه ای با تفسیر و آیات قرآن ارتباط پیدا کرده اند، دراین تفسیر مطرح شده است.6 .تفسیر چنان نشان می دهد که به فرض درستی انتساب به امام(ع)، به انگیزه نگارش تفسیر نوشته نشده است، بلکه هدف، برگزاری کلاس قرآنی و تربیت و آشنا ساختن شاگردان مهاجر، که بعدا راویان تفسیر قرار گرفتند، با معارف قرآن و آگاهی دادن آنان به جایگاه اهل بیت در ق رآن بوده است.7 .روایتها، بیشتر طولانی و مفصل ذکر شده اند، گاه یک روایت، چندین صفحه را در بر می گیرد.