مروری بر اثرات سوء برداشت بی رویه ازمنابع آبهای زیرزمینی

بعد از یخ های قطبی ، آبهای زیرزمینی مهمترین منابع آبی کره زمین و آب قابل دسترسی برای انسانها هستند ، لذا روز به روز از آنها بیشتر برداشت می شود ، هر چند این منابع آبی با ارزش محدود بوده و مقدار قابل توجهی از آنها غیر قابل تجدید می باشند . حفر بی رویه چاه های عمیق و نیمه عمیق و برداشت زیاد از آبهای زیرزمینی مسایل متعددی را به وجود آورده که به اختصار بیان می گردد :کم شدن و خشک شدن آب بسیاری از قناتها ، پیشروی آب شور در چاه های آب شیرین ، تبدیل شدن چاه های آرتزین به چاه های معمولی ، خشک شدن چشمه های آب شیرین در کویرها ، پایین رفتن سطح آب زیرزمینی در یک نقطه و بالا آمدن زه آب در نقطه دیگر همان دشت ، غیر اقتصادی شدن کشاورزی ، خالی شدن مخزن آب زیرزمینی ، نابود شدن مزارع و روستاها ، نشست کردن زمین و خسارات ناشی از آن ، شکستن لایه یا قشر نفوذ ناپذیر زمین و هدر رفتن آب زیرزمینی . ایران از جمله کشورهایی است که به دلیل کمبود منابع آب سطحی، بیشترین آب مصرفی در کشاورز ی را از آبهای زیرزمینی تامین می کند .در این راستا بررسی مقایسه ای عوامل موثر بر اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی می تواند گامی موثر در جهت کاهش آثار نامناسب اضافه برداشت و حفظ بیلان آب باشد. به همین منظور با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و فر مول کوکران 122 چاه در دشت زاوه- تربت حیدریه انتخاب شد و برای تحلیل آماری از نرم افزار SPSSاستفاده شده است .براساس آزمون test-t در دو گروه اضافه برداشت و عدم اضافه برداشت، نتایج نشان داد که متغیرهای تحص یلات، درآمد، نوع کانال انتق ال آب، نوع کشت غالب، کش ت محصولات کم آب اثر معنادار بر اضافه برداشت دارند و متغیرهای تجربه کشاورز، شرکت در دوره های آموزشی و شغل اصلی کشاورز بر اضافه برداشت اثر معنادار ندارند. همچنین نتایج نشان داد که در گروه اضافه برداشت تعداد کمی از کشاورزان دارای تجربه بسیار بالا هستند، نو ع نظام بهره برداری از بیشتر چاه ها نیز به صورت مالکیت شخصی و نوع کشت غالب کشاورزان، کشت آبی است . با توجه به نتایج مطالعه، اصلاح الگوی کشت، ایجاد تغییر در کانالهای آبیاری و لوله گذاری و توجه بیشتر مسیولین به افزایش آگاهی های کشاورزان و مشارکت مردم دربرنامه ریزی و مدیریت آب و ایجاد تعاونی آببران در محدوده ی مورد مطالعه پیشنهاد می شود .

Keywords:

آبهای زیرزمینی , حفر چاه , برداشت بی رویه