ستایش و نکوهش انسان در قرآن کریم و تفاسیر

از دیدگاه قرآن کریم، انسان برترین آفریده ی الهی است و به همین دلیل، درباره ی او فراوان در این کتاب سخن گفته شده است و قضاوت هایی درباره ی او و کارهایش صورت گرفته است. با توجه به اهمیت انسان شناسی ارزشی و تاثیر آن در رفتار آدمی، در این مقاله قضاوت های قرآن درباره ی انسان را در دو گروه، ویژگی های ستایش آمیز و ویژگی های نکوهش آمیز، جمع آوری و طبقه بندی و به اختصار با توجه به بعضی از تفاسیر شیعه و سنی، معاصر و متقدم مقایسه و تحلیل کرده ایم. از منظر قرآن، انسان از چه جهاتی قابل ستایش و از چه نظر سزاوار نکوهش است و در سنجش کمی و کیفی، نسبت این ابعاد چگونه، و اصالت با کدام یک از این دو ویژگی مهم انسان است. پرسش اساسی در این مسیله آن است که کمت توصیف های دو گانه ی قرآن از انسان چیست این تحقیق با رویکرد نظری و به شیوه ی کتابخانه ای و با روش توصیفی و هرمنوتیکی در صدد دریافت دیدگاه قرآن نسبت به پرسش های تحقیق است. از این تحقیق فهمیده شد که تمام غرایز و صفاتی که ذات انسان براساس آن سرشته شده ( مثبت یا منفی)، لازمه ی کمال و مقدمه ی تعالی و رشد انسان است و اگر بعضی از ویژگی های انسان در آیاتی از قرآن مورد نکوهش قرار گرفته، ناظر به آن جهتی است که انسان آن را در مسیر غیر صحیح و خارج از حد اعتدال به کار می گیرد و یا نکوهش نسبی است؛ یعنی وقتی انسان در بعضی از جهات با بعضی از موجودات مقایسه و یا با عظمت الهی سنجیده می شود، صفات نقص به او نسبت داده می شود. بدین ترتیب، چرایی توصیف های دو گانه قرآن از انسان معلوم می گردد و تعارض ظاهری بین آیات ستایش آمیز و نکوهش آمیز برطرف می شود.

Keywords:

قرآن کریم , انسان , ستایش , نکوهش , تفسیر