شناسایی ساختار رنگ سفالینه های دوره مفرغ متاخر شرق دریاچه ارومیه؛ بر مبنای نمونه های کول تپه عجب شیر

یکی از جنبه های مطالعاتی بر روی سفال و سفالگری دوره باستان، مطالعه و شناسایی مواد و ترکیبات رنگی به کاررفته در تزیینات سفالینه ها است. بنابراین هدف از پژوهش حاضر شناسایی پایه و ترکیب شیمیایی رنگهای مورد استفاده در تزیین پنج نمونه از سفالینه های منقوش دوره مفرغ متاخر شرق دریاچه ارومیه (نمونه های موردی کول تپه عجبشیر) از طریق مطالعات آزمایشگاهی است. جهت تعیین ساختار رنگها و نیز شناسایی آنیونها و کاتیونهای موجود در آنها، از طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه FR-IR استفاده شد و مشخص گردید که منشا رنگها معدنی و ترکیبی از اکسیدهای آهن است. به منظور آنالیز عنصری نمونه رنگها و بررسی ساختار و ترکیب شیمیایی آنها از میکروسکوپ الکترونی روبشی مجهز به طیف سنجی پراش انرژی پرتوایکس (SEM-EDX) استفاده گردید که حضور عنصر آهن را در کنار دیگر عناصر تشکیل دهنده بدنه سفال نشان داد. درحالیکه نتایج حاصل با نتایج طیفهای FT-IR همخوانی داشتند درنهایت به منظور تایید و تکمیل دادهها، نمونه ها با روش پراش پرتوایکس (XRD) مورد مطالعه قرار گرفتند که نتایج به دستآمده حاکی از آن است که رنگدانههای به کاررفته در تزیین سفالینهها، معدنی و ترکیبی از آهن (اوژیت) بوده و ازآنجاکه در اطراف دریاچه ارومیه کانه های آهن وجود دارند بنابراین میتوان گفت که برای ساخت رنگ از محیط اطراف خود استفاده مینمودهاند.

Keywords:

رنگدانه های آهن دار , سفال منقوش , کول تپه , دوره مفرغ , FT-IR , SEM-EDX , .XRD