واکاوی پراگماتیسم در اندیشه ی سعدی

شیخ مصلح الدین، سعدی شیرازی، بزرگ ترین شاعر و نویسنده ی قرن هفتم ه. ق است که بی تردید می توان وی را از تواناترین و نامی ترین شعرا و نویسندگان در گستره ی ادبیات فارسی به شمار آورد. تجربیات و دانسته های ادبی این شاعر گران قدر بیش تر در دو اثر بوستان و گلستان بازتاب یافته است که دربرگیرنده ی پندها، اندرزها و درس هایی عملی برای زندگی است و ناظر بر گرایش این شاعر به فلسفه ی پراگماتیم (عمل گرایی) است. پراگماتیسم مکتبی فلسفی است که ضمن اینکه اصالت را به عمل می دهد، به امور واقع توجه کرده، سعی می کند که مصلحت را در نظر بگیرد و نیز به هیچ گونه مطلق گرایی در باب نظریه ها معتقد نیست و حقیقت را امری نسبی می داند. عقاید و نظریه ها را ابزاری برای رسیدن به هدف می داند که کارآیی آنها در جریان تجربه مشخص می شود. گرایش سعدی به این فلسفه، آن هنگام که وی امرا و سلاطین را مورد خطاب قرار می دهد آشکارتر است. مژلفه هایی چون دروغ مصلحت آمیز، فرصت طلبی، خشونت، تدبیر و آموزه هایی از این قبیل گواه عمل گرایی این ادیب ایرانی است. در این پژوهش که با روش توصیفی – کتابخانه ای صورت گرفته است، برآن خواهیم بود تا به شناسایی و معرفی نشانه های تفکر عمل گرایانه و زمینه های به کارگیری اصول این فلسفه و ارتباط آن با ارزش ها و هنجارهای والا و پذیرفته شده ی اخلاقی- اجتماعی در کلیات سعدی بپردازیم.

Keywords:

پراگماتیسم , سعدی , مصلحت گرایی , فرصت طلبی , تدبیر