مطالعه نقوش و نمادهای آبگینه های گرگان و نیشابور در دوره سلجوقیان

وجود آثار آبگینه متعدد با فرم ها و نقش های متنوع از دوره سلجوقیان، حاکی از شکوفایی این صنعت در این دوره می باشد. لذا مطالعه همه جانبه صنعت آبگینه دوره سلجوقیان، که از اعصار درخشان این صنعت در دوره اسلامی می باشد، امری لازم و واجب است. بنابراین شایسته است آثار آبگینه این دوره از جنبه های مختلفی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند تا مشخص گردد این فرم ها و نقش ها با چه هدفی طراحی گردیده و نیز متاثر از چه چیزی می باشند. این تحقیق که پژوهشی کاربردی است، دارای ماهیت توصیفی تحلیلی بوده و براساس شیوه ی مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام گرفته است. به دلیل گستردگی آثار آبگینه ی باقیمانده از دوره سلجوقیان، مکشوفه از مناطق گرگان و نیشابور، در این پژوهش صرفا به تحلیل ساختار و مفاهیم زیبایی شناسی شش اثر آبگینه این دوره که در موزه ی آبگینه و سفالینه های ایران موجود می باشند، پرداخته شده است. با توجه به تحلیل یافته ها مهمترین نتایج به دست آمده عبارتند از: ایجاد انسجام و رعایت مسایل توحیدی و وحدت در ساختار بصری آثار، تاثیر علم نجوم در هنر این دوره و استفاده از نقوش آسمانی به عنوان نقوش تزیینی، بهره گیری از نقش های هندسی و جانوری نمادین، وجود کتیبه هایی به خط کوفی در آثار آبگینه با جملات دعایی، ساخت آثار کاربردی و ارگونومیک با توجه به نیاز و سلیقه ی حاکم بر جامعه، گرایش به تقارن و رعایت تعادل و توازن، وجود رنگ های نمادین و معنا دار و فرم های متنوع، رعایت تناسبات و بهره برداری از مقیاس در طراحی آثار.

Keywords:

سلجوقی , آبگینه , نقوش , نماد