بررسی تطبیقی نقوش کاشیکاری در بناهای دوره قاجاریه

دوره قاجاریه بخش تاثیرگذار و مهم در تاریخ ایران محسوب میشود که آثار معماری و هنری این دوره با تکیه بر سنت گذشتگان و ملهم از وقایع عصر خود شکل گرفته است. یکی از مهمترین وقایع آن دوره کاشینگاری و نقوش آن است که بیانگر معانی متعددی است این در حالی است که امروزه نقوش و معانی آن به دست فراموشی سپرده شده اند. از این رو هدف از این تحقیق بررسی تطبیقی مفاهیم کاشی کاری و دسته بندی شاخصهای موثر بر نقوش کاشی کاری و مضامین آن است و به دنبال رابطه ی معناداری بین ادراک محیط با معانی نقوش در بین کاربران در مکان میباشد. در این تحقیق از روش توصیفی- تحلیل و تاریخی استفاده است. شیوه گردآوری اطلاعات با توجه به مطالعات اسنادی و به صورت مطالعات میدانی بر اساس عکسبرداری از محل بناهای باغ ارم، نارنجستان قوام، خانه زینت الملک و مسجد نصیرالملک مربوط به دوره ی قاجاریه در شهر شیراز بوده است. جهت انجام این پژوهش ،توجه به نیات و مقاصد فرهنگی فردی یا گروهی و بدون تاکید بر یک الگوی نظری خاص، در جهت تفسیر نقوش به عنوان نشانهای از پدیده های تاریخی مدنظر بوده است. ساختار و محتوای این نقوش به دو دسته انسان نگاری و طبیعت گرایی که هر یک دارای مضامین و موضوعات مشخصی است دستهبندی شد. نتایج حاکی از آن است که نقوش انسانی در خانه باغها باعث ایجاد پویایی و سرزندگی و یادآور داستانها روایتهای زمان قاجار است؛ نقوش طبیعت گرایانه در فضای روحانی مسجد نصیر الملک حس وحدت و نمادی روحانی را در آن مکان تداعی کرده است و همچنین این نقوش با ادراک انسان در مکان معنا گرفته و به مثابه یک متن به بناهای معماری هویت و روح بخشیده و ایجاد تعلق در مکان کرده است.

Keywords:

نقوش , کاشی کاری , انسان نگاری , طبیعت گرایی