بررسی تحلیلی ارتباط میان قضا و قدر الهی با جبر و اختیار و علم الهی از دیدگاه ملاصدرا

مساله قضا و قدر از اصیل ترین مباحث فلسفی و کلامی است که از صدر اسلام تا به امروز، در میان اندیشمندان این رشته، مورد بحث و نظر بوده و کتاب ها و رساله های فراوانی از دیدگاه های گوناگون پیرامون آن نگاشته شده است. اما با توجه به کثرت احادیث و روایاتی که پیرامون آن بیان شده به نظر می رسد توجه اسلام به این بحث محسوس تر است. مقاله ای که پیش رو دارید مساله مهم فلسفی و کلامی ارتباط میان قضا و قدر با جبر و اختیار و علم الهی از نگاه ملاصدرا را مورد بحث قرار داده است. در ابتدا به تفصیل معنا و مفهوم قضا و قدر و اقسام آن از نظر وی بیان شده و در بحث دیگری مسیله جبر و اختیار و رابطه ی آن با علم الهی از نظر متکلمین بیان شده و ملاصدرا با ارایه استدلال های قاطعه اشکالات و شبهات آنان را در این مورد به درستی پاسخ گفته، و در بحث پایانی نظر و دیدگاه ملاصدرا مبنی بر این که علم الهی گر چه صدور افعال را حتمی و تخلف ناپذیر می کند، ولی این بدان معنا نیست هر گونه اختیار در افعال اختیاری انسان سلب و دفع نموده باشد، لکه علم پیشین الهی مستلزم صدور ضروری افعال اختیاری است، این همان اختیاری است که مطابق با نظریه ملاصدرا در مورد تبیین امر بین الامرین است.

Keywords:

قضا , قدر , جبر , اختیار , معتزله , علم الهی