نقدی بر تعریب تاریخ بیهقی مقایسه و تطبیق موردی داستان بردار کردن حسنک وزیر

مقاله حاضر نقدی بر ترجمهی عربی کتاب گرانسنگ تاریخ بیهقی است که یحیی الخشاب و صادق نشات بر اساس نسخه فیاض آن را بیش از نیم قرن پیش به عربی برگردانده اند. در این جستار، نویسنده به مقایسه و تطبیق بخش قصه ی شنق حسنک الوزیر با متن اصلی پرداخته است. مترجمان علی رغم کوشش های فراوانی که در تعریب این کتاب مبذول داشته اند ، در برخی موارد از خطاها و اشتباهات ناخواسته در امان نبوده اند. در تطبیق صورت گرفته مشخص گردید که هرچند ایشان در انتقال مفاهیم و معانی به عربی موفق بوده اند ولی تعریب ایشان در بسیاری از موارد، ترسیم کننده ی آن فضای روایی نیست که بیهقی خود بر آن تکیه داشته است. از آنجا که این اثر تاریخی و ادبی جزء میراث ما در گسترهی زبان و ادبیات فارسی به شمار می آید، اطمینان از صحت ترجمه ی آن به دیگر زبان ها ضرورت انجام این تحقیق را تبیین می سازد. نتایج حاصل از این جستار نشان میدهد که: -1 گاهی حذف بیمورد واژگانی مثل من من خود و مواردی از این قبیل و عدم توجه به آن در تعریب، تاکید مورد نظر نویسنده را در فضای روایتگری از بین برده است. -2 در معادل یابیواژگانی و دستوری، مواردی از اشتباهات مشاهده گردید؛ به عنوان مثال در جایی واژه ی امام زاده علوی النسب ترجمه شده در حالی که به نظر میرسد منظور نویسنده بزرگزاده بوده است. -3عدم توجه مترجمان به تعریب نکاتی که مصحح در پاورقی ها مرقوم داشته، خوانندگان عرب زبان را در فهم متن با مشکل مواجه خواهد کرد؛ مثلا آنجا که نویسنده در جمله ی معترضه ای نقل می کند: -فضل جای دیگر نشیند- مصحح بر آن تعلیقی نوشته و منظور بیهقی را تبیین نموده است، ولی مترجمان از ترجمه ی آن و بسیاری از این دست امتناع ورزیده اند. -3 در مواردی مترجم در برداشت خود از متن به اشتباه رفته و همان رهیافت خود را به عربی برگردانده است؛ به عنوان مثال جمله زده و افتاده را توان زد. استفهامی است انکاری، و مورد نظر نویسنده، در حالی که گویا مترجمان آن را خبری دانسته و این گونه ترجمه کرده اند: انه من الممکن ضرب مسکین. در حالی که بهتر بود اینگونه ترجمه میشد: امن الممکن ضرب مسکین.

Keywords:

تاریخ بیهقی , ابوالفضل بیهقی , یحیی الخشاب , نقد تعریب