گونه شناسی بافت نمای شهری (با رویکرد شکلی) (نمونه موردی میدان امام خمینی (ره) تهران)

در بررسی سیر تحول معماری، لزوم توجه به گونه شناسی های انجام شده نظیر: اقلیمی، شکلی و تاریخی- تکاملی بیشاز پیش احساس می شود. این گونه شناسی ها بیانگر زوایای دید پژوهشگرانی است که سعی در روشمندسازی طراحی ابعادمختلف معماری نظیر پلان، حجم، فرم و فضای معماری را داشت هاند، به طور مثال الگی 1از زاویه اقلیم و جنبه تاثیرگذاریعوامل اقلیمی بر شک لگیری کالبد بنا به معماری نگریسته است و یا دوران و کرایر سعی در هندس ینگری به پلان بنا راداشته اند. هدف این پژوهش گونه شناسی نما به عنوان یکی از وجوه مهم طراحی بنا از حیث معماری است. عدم وجود فرایندصحیح طراحی نما، سیمای شهرها را به فرجامی ناخوشایند کشانده و آنچه را که امروزه شاهد آن هستیم، وجود نماهاییمنفرد و ناهماهنگ است.این مقاله به طرح این سوال که نمای بناهای ارزشمند (بناهای سنتی) در دوره های مختلف واجد چه ویژگی هایی از نظرهندسی و گونه شناختی بوده اند، می پردازد و با فرض آنکه شناخت و گونه شناسی صحیح نمای این آثار و به کارگیری آندر آثار جدید، ضمن حفظ اصالت تاریخی- فرهنگی نما، سیمای شهر را از آشفتگی و بی قیدی می رهاند، تحقیق را پیگرفته و به رسم اشکال پایه (مربع، مثلث و دایره) مطابق با نظر دوران و کرایر که این اشکال را اشکال پایه در گونه شناسیخود معرفی کرده اند، پرداخته و در ادامه به اعمال تغییرات بر روی محورها، ریوس و اضلاع این اشکال بر اساس اصولتغییرات شکلی دوران و کرایر به منظور یافتن خط سیر تغییرات، می پردازد. نمای میدان امام خمینی تهران به عنوان یکیاز مهم ترین گره های شهری، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و تاریخی این شهر به کمک روش کتابخانه ای (کتب و مقالات) وروش تحلیلی-تطبیقی در حوزه نما (عکس ها و نگاره ها) با جامعه آماری 9 بنا از دوره های قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم ومعاصر (در هر دوره به طور میانگین دو اسلاید از هر چهار سوی میدان) مورد مطالعه قرار گرفت و در نهایت مشخص شدکه غالب الگوهای هندسی به کار رفته در نمای بناهای میدان از حیث هندسه کلی نما و آرایه ها و بازشوها در دوره قاجاربه صورت اشکال پایه خام دایره و مربع و یا ترکیب ساده آنها بر اساس مرکز دایره و یا به صورت فرایند تکرار بوده است و دردوره پهلوی اول با ورود اشکال مثلثی و مقاطع حاده در انواع قال بهای ترکیب با دایره و مربع دیده می شود و همچنین دردوره پهلوی دوم با نفوذ هرچه بیشتر اصول معماری غرب و استفاده از ساد هگرایی و پرهیز حداکثری در استفاده از تزییناتدر کاربری های مختلف را نشان می دهد که در نتیجه الگوهای هندسی به کار رفته در این دوران بیشتر به سمت مربع ومشتقات حاصل از فرایند تغییر زاویه سوق یافته اند.

Keywords:

گونه شناسی تاریخی نما , اشکال پایه در نما , سیر شکلی در نما , نمای شهری , میدان امام خمینی تهران