گونه شناسی مسجد-مدرسه های ایران، براساس شیوه دسترسی

حکومت های مذهبی در ایران به منظور آموزش امور دینی و مذهبی در فضایی مذهبی، به کمک زمینه فراهم شده به وسیلهمسجد-آرامگاه ها و مسجد-خانقا هها، دست به ساخت کالبدی جدید به نام مسجد-مدرسه زده اند. نحوه شکل گیری اینکالبد خاص و خصوصیات آن مورد مطالعات متعددی قرار گرفته است، با این وجود به نظر می رسد این کالبد هنوز آموزه هایبسیاری برای معماری معاصر ایران داشته باشد.در مقاله شیوه های قابل استفاده برای گونه بندی بررسی شده و شیوه تفسیری برای گونه بندی مناسب تشخیص داده شد.بر این اساس کالبد و ساختار مسجد-مدرسه ها مطالعه شده و سعی شد گونه بندی مناسبی بر اساس نحوه قرارگیری وارتباط بین دو فضای آموزشی و نیایشی برای این فضای عبادی آموزشی پیشنهاد شود. پژوهش حاضر بر اساس نتایج بهدست آمده این نوع کالبد معماری را به سه گروه کلی تقسیم و گونه بندی می کند. در این تحقیق از روش تحقیق توصیفی،تاریخی- تحلیلی استفاده شده و اطلاعات مورد نیاز از طریق منابع مکتوب و کتابخانه ای و مطالعات میدانی جمع آوری شده است.مسجد-مدرسه های گونه اول، در منطقه مرکزی ایران -شامل اصفهان، کاشان و یزد- و با نگاه ریزبینانه به شریعت اسلامی،بر اساس جدایی فضای نیایشی و آموزشی ساخته می شده اند. مساجد گونه دوم ساده تر و مختصرتر هستند و با گستردگیجغرافیایی وسیع، در موقعیت هایی با حساسیت سیاسی و اجتماعی پایین تر طراحی و اجرا می شده اند. گونه سوم از دو گونهدیگر متاخرتر بوده و ترکیب کامل مسجد و مدرسه در آن کاملا پذیرفته شده است. این گونه در تهران و در دوره قاجاربسیار مورد توجه قرار گرفته و مساجد آن تا حدی متاثر از مسجد-مدرسه مروی هستند.بررسی ارتباطات موجود میان زمان و مکان و ساختار مسجد-مدرسه ها نشانگر تاثیر اعتقادات و حساسیت های مذهبی،میزان هزینه و فضای در نظر گرفته شده برای بنا و پیروی از شیوه ساخت مسجد-مدرس ههای مشهور در شیوه ساختمسجد-مدرسه هاست.

Keywords:

مسجد-مدرسه , فضای نیایشی , فضای آموزشی , گونه شناسی مسجد-مدرسه