شرح حال مشرقی شیرازی

نوشته ی پیش رو پژوهشی توصیفی- تحلیلی درباره ی شرح زندگی شاعری از شاعران دوره ی صفوی به نام مشرقی شیرازی است. بدین منظور به تذکره های بسیاری به ویژه تذکره هایی که به شاعران و ادیبان دوره ی صفوی می پردازند، مراجعه شد ولی در هیچ کدام نامی از مشرقی شیرازی یافت نگردید. بنا بر این ، بنا بر این گذاشته شد تا از مطاوی اشعار وی که هشت نسخه خطی تا کنون از آنها شناخته شده است، آنچه مربوط به زندگی و شرح حال اوست، بیرون کشیده یا استنتاج شود که نتایج این بررسی به خوانندگان پیشکش می گردد. اهمیت موضوع ازآنجاست که شاعر عارف گمنامی با وجود آثار بسیار،که در هیچ جا نامی از او برده نشده از پرده ی خمول به در می آید و به جامعه ی دانشگاهی و ادبی معرفی می گردد. حکیم ابوالعلا حسن بن محمد مشرقی شیرازی شاعر سده ی دهم و یازدهم، آغاز دوره ی سبک معروف به هندی است. بر همین اساس شعر یا به تعبیر خودش نظم یادر نظیم موزونش بینابین سبک عراقی و سبک هندی است. کلیاتش نزدیک 23 هزار بیت و شامل انواع قالب های شعری: مثنوی، قصیده، غزل، ترجیع و ترکیب بند، قطعه، موشح و ماده تاریخ و رباعی است. مثنوی هایش یکی به نام شمس المشرقین به پیروی از تحفه العراقین خاقانی همراه با دیباچه ای به نثر، دیگری به نام شبستان انس به تقلید از بوستان سعدی آن هم همراه یک دیباچه ی نثری و مثنوی های متفرقه به پیروی از دیگر مثنوی سرایان همچون مولانا و ... که همگی در موضوعات دینی و مذهبی همچون اصول و فروع دین و تاکید بر پیروی از امامان شیعه و به ویژه درلاتو و تبرا و نیز ساقی نامه و مغنی نامه است. در قصاید و قطعاتش به مدح شاه عباس و شاه صفی و بزرگان و درباریان پرداخته و در سفر کوتاهی هم که به هند داشته برهان شاه پادشاه نظامشاهی احمد نگر را هم ستوده است؛ هرچند که در آنها هم گاه رنگ و بویی از تولا و تبرا هست. غزلها و رباعی هایش نیز عاشقانه و عرفانی با چاشنی تولا و تبراست. گاه نیز وقوع گویی پیشه کرده است. در جای جای اشعارش آرایه های بدیعی و بیانی به چشم می خورد و در این میان به تلمیح و جناس و تشبیه بیشتر توجه دارد. در نوشته ی پیش رو هریک از این مباحث به تفکیک بیان شده است.

Keywords:

شرح حال , حکیم ابوالعلا مشرقی شیرازی , حسن بن محمد , دوره ی صفوی