گونه های کانونی سازی در روایات تذکره الاولیا

تکنیک روایی یا فن روایت و روایت گری که در روایات آثار ادبی فاخر به عنوان یک صنعت ادبی داستانی شناخته می شود به هر یک از روشهایی گفته می شود که روایتگر از آنها به منظور خلق روایت، القای مفاهیم، انتقال اطلاعات و به خصوص به منظور توسعه و پیشبرد روایت برای کامل تر یا پیچیدهتر یا جذاب تر کردن آن استفاده می کند. تکنیکهای روایی باعناصر ادبی، که ذاتا در آثار ادبی وجود دارند متفاوت هستند. یکی از مهم ترین تکنیک های روایت پردازی کانونی سازی است. منظور از کانونی سازی، کانون دیدی است که در روایت شکل گرفته و از آن منظر که ممکن است ادراکی، روانشناختی یا ایدئولوژیک باشد، افراد و وقایع داستانی را مورد مشاهده و ارزیابی قرار می دهد و با زاویه دید متفاوت است. در مطالعات کانونی سازی هر کدام از شخصیت ها همپای راوی، مدرک و بیننده ای خاص از داستان و صاحب ادراکی هم سطح با او است. در میان متون روایی شاخص زبان فارسی، تذکره الاولیا ی عطار نیشابوری، به لحاظ مبحث کانونی سازی موقعیت، کانونی ساز و میزان تداوم کانونی سازی از آثار قابل تامل است. پژوهش حاضر به شناخت و تحلیل مهارت های عطار در ساخت و پرداخت روایت و از منظر گونه های کانونی سازی خواهد پرداخت. حاصل آنکه در شاخه کانونی سازی ادراکی، کانونی سازی زمانی با %63 از شمار روایات بیش از مکانی، در شاخه کانونی سازی روان شناختی مولفه های شناختی با %59 بیش از مولفه های عاطفی و در کانونی سازی ایدئولوژیکی، نرم غالب با %86 تکرار بیش از نرم همجوار در ساخت روایات مورد توجه این سخنور قرار گرفته است. تحلیل آمار هر یک از گونه های کانونی سازی مورد استفاده عطار، نشان خواهد داد که چگونه اندیشه های عرفانی او در پرداخت و جهت دهی روایات کتاب مذکور و توجه به گونه های کانونی سازی خاص، تاثیری شگفت نهاده است.

Keywords:

کانونی سازی ادراکی , کانونی سازی روان شناختی , کانونی سازی ایدئولوژیکی , تذکره الاولیا , عطار نیشابوری