مرز خیال و واقعیت در باغ های اسطوره ای دوره اسلامی

نوشتار حاضر با رویکردی اکتشافی و مبتنی بر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی در پی کشف جایگاه خیال در طراحی باغ و شناخت ابزارها و شیوه های طراحی و ساخت باغ های خیال انگیز بوده است. بدین منظور مطالعه تحقیقات و مکتوبات شاخص و برجسته، و به ندرت مطالعه گزارشهای باستان شناختی و منابع اولیه مورد توجه محقق بوده است. یافته های تحقیق گویای آن است که تنوع باغ های اسطوره ای و شیوه های اسطوره گرایی در باغ ها نشان از سیالیت معنای باغ و قرار گیری آن در مرز خیال و واقعیت دارد. در واقع هدف معماران منظر دوره اسلامی از طراحی و ساخت فضاهای باز اسطوره ای، قرار دادن انسان در مرز خیال و واقعیت بود. عناصر و شیوه های متنوعی توسط مسلمین در باغ های اسطوره ای برای به هیجان رساندن قدرت خیال و کمرنگ ساختن مرز میان معماری و باغ مورد استفاده بوده است که از جمله آن می توان به تنوع گیاهی، آب (زنده نمایی پیکره ها و فواره های جانورنما و به تحرک واداشتن ابزارهای مکانیکی)، و خلق واقعیت مجازی گچبری های استیلیزه، منبت سنگ، و خاتم کاری با سنگ های رنگی اشاره نمود. علاوه بر عناصر خیال انگیز، این شیوه باغ سازی، معماری و منظر را به وحدت بصری و احساسی رسانده و لذا خیال بودن در باغ را به داخل فضای بسته کشانده است. حتی کاربرد سنگ کاری های تزیینی لبه باغچه ها در آسیای جنوبی و طاق نماهای آجری در دیواره گودال باغچه ها امری نبود که در هر باغی امکان تحقق یابد. در معنای غایی، باغهای اسطوره ای می توانسته نشانه ای باشد از توان انسان برای غلبه بر مرگ تا چون بهشتیان ساکن در بهشت پایدار اخروی، نوعی زندگی جاوید را برای صاحبش به ارمغان آورد. لذا در معنای غایی آن، باغهای اسطوره ای نه تنها انسان را در مرز خیال و واقعیت رها می سازد، بلکه مرز زندگی دنیوی را در نوردیده و ناظر را در برزخ میان دنیا و آخرت قرار می دهد

Keywords:

باغ , اسطوره گرایی , خیال , واقعیت , باغسازی , تمدن اسلامی