ذهن خطی

ذهن خطی linear mind

[منطق Logic]

منطق در لغت به معنی کلام و گفتار است و در اصطلاح فیلسوفان: «آلتی قانونی است که مراعات کردن آن، فکر را از خطا باز می دارد.» (تعریفات جرجانی) و نیز منطق عبارت است از «علم به قوانینی که فایده آن شناخت روشهای انتقال از معلومات به مجهولات و شرایط این انتقال است، به نحوی که فکر گرفتار خطا نشود»

(کشاف تهانوی) و یا عبارت است از «قوانینی که توسط آنها، در حدود معرفت ماهیات و استدلالهای مفید تصدیق، درست از نادرست شناخته می شود.» (مقدمه ابن خلدون) . ارسطو اولین کسی است که قواعد منطق را پالوده و مسائل و فصول آن را مرتب کرده است. اما او این صناعت را تحلیل نامیده است و عنوان منطق را اولین بار شارحان ارسطو به این فن اطلاق کردند. بعد از اسکندر افرودیسی، استعمال این لفظ عمومیت یافت و متفکران مسلمان گاهی آن را منطق و گاهی میزان نامیده اند در نظر فارابی این علم در راس تمام علوم قرار دارد، زیرا احکام منطق در تمام علوم جاری است. در نظر ابن سینا منطق خادم علوم است زیرا ابزاری است در دست علوم دیگر و وسیله دستیابی به علوم دیگر است. در نظر غزالی، منطق معیار علم است و نزد فیلسوفان پوررویال منطق هنر اندیشیدن است و از این جهت منطق نامیده شده است که اصطلاح نطق به لفظ و ادراک کلیات و نفس ناطقه اطلاق می شود.(1)

***

[یزدانپناه عسکری]

ذهن خطی linear mind

«ذهنیت خطی» تنها یک پرتو از پرتوهای منطق است، و متعلق به انسانهای گیج و کم سواد و دامنه اطلاعات محدود است. و جزء «خرده اطلاعات» و فهرست انسانی می باشد. اما منطق مسئله ای کلی تر است. مثلا منطق علم فیزیک کوانتیک یا نجوم نیروی تیره کیهانی را پیدا کرده که «جاذبه ای است که دافعه دارد» ، حال منطق این علوم این نکته را فهمیده اما ، جاذبه ای که دافعه دارد با « ذهن خطی» سازگار نیست. یا منطق علم فیزیک در پرتاب یک الکترون می گوید از دو سوراخ به فاصله بیست سانتی متر عبور می کند اما ذهن خطی این را نمی پذیرد.

________

1- جمیل صلیبا؛ منوچهر صانعی دره بیدی، فرهنگ فلسفی، انتشارات حکمت - تهران، چاپ: اول، ۱۳۶۶ ص 615 ، 44:120