نقد ادبی

 نقد در لغت تشخیص خالص از نا خالص است ولی در اصطلاح ادب عبارت است از برسی و تعیین ارزش آثار ادبی .

منظور از نقد تنها معرفی جنبه های منفی و نقاط ضعف یک اثر نیست بلکه برسی همه جانبه ی آن مهم تر از همه ، شناساندن درست و بی غرض یک اثر است به مردم . 

نقد و برسی اگر واقعا بدون غرض و حب و بغض انجام گیرد یکی از عوامل مهم پیشرفت امور ادبی خواهد بودخوانندگان یک نقد ادبی دو گروه اند 

1_ خوانندگان کتابها

2_ نویسندگان و پدید آورندگان آثار

اگر نقد با استناد به مدارک و دلایل موجه و مستند عرضه شود مطمئنا برای هر دو گروه مفید خواهد بود . زیرا خوانندگان از مطالعه ی نقد ، درستی و نادرستی اخبار و اطلاعات و ارزیابیهای کتاب مورد نظر آگاه می شوند و درمی یابند که آن کتاب تا چه حد مورد اطمینان است . نویسنده نیز اگر به سخن ناقدان به دیده ی انکار ننگرد از این رهگذر بهره ها خواهد برد . 

 فواید نقد ادبی :

 1_ نویسندگان از اشکالات کارشان آگاه می شوند . شاعران و نویسندگان همواره مفتون آثار خویشند و کمتر نارسائی آثارشان را می پذیرند، سعدی در این باره میگوید : " همه کس عقل خود به کمال نماید و فرزند به جمال "

2_ دیگر نویسندگان نیز میتوانند برای بهتر کردن کار خود از یک نقد خوب بهره بگیرند .

3_ انتقاد خوب به خوانندگان نشان می دهد که با دقتی بیشتر به مطالعه بپردازند برای یک انتقاد خوب رعایت نکات زیر ضروری است .

 1_ استقلال رای : نقد کننده نباید تحت قضاوتهای دیگران قرار گیرد باید بی طرف و بی غرض باشد .

 2_ توجه به معیارهای خاص هر موضوع : نقد کننده ، هر نوشته را باید با توجه به معیارهای موضوع آن نقد کند ؛ به عنوان مثال یک کتاب فیزیک باید به کمک اصطلاحات و فرمولهای مخصوص فیزیک مورد نقد قرار گیرد . 3_ رعایت امانت در نقل قول : در این گونه نوشته هرگاه به نکته ای خاص از کتابی اشاره شود باید عین آن مطلب با تعیین شماره صفحه آورده شود .

 4_ نقد کننده باید از شتاب در قضاوت بپرهیزد و هدف اصلی نقد را که خدمت است فراموش نکند .

 5_منتقد حقیقی باید به محتوا و شیوه ی بیان یک اثر توجه خاصی داشته باشد .

6_یکی دیگر از مهمترین موازین ، شخصیت و مشخصات منتقد است .

 ( نقد و برسی یک اثر شامل این سه عنصر است )

 1_ معنا و موضع سخن

 2_ لفظ و عوامل سخن 

 3_ تعبیر و شیوه ی سخن

 1_ معنا و موضوع : معنا و موضع، روح کلی یک اثر است که بر آن اثر ، جان و حرکت و پویایی می بشد . در نقد یک اثر به این پرسش ها باید پاسخ داد .

آیا موضوع مورد بحث حامل مفاهیم عالی و اندیشه های بلند است یا نه ؟

 2_لفظ و عوامل سخن : هرچه اندیشه ، عالی و انسانی باشد اگر جمله آرائی و قوائد دستوری و آیین نگارش رعایت نشود نمی تواند رسالت خود را به انجام برساند .

 3_ تعبیر و شیوه ی بیان : در تعبیر باید موارد زیر را در نظر گرفت ..

سبک یا سبکهای بکار رفته ، یک دست بودن کتاب ، رعایت اختصار ، تطبیق باموازین درست نویسی ... که با برسی این موازین میتوان در نقد راهی درست تر در پیش گرفت . اگر ترجمه کتاب دیگری است تا چه اندازه با اصل کتاب مطابق است ؟ 

ارزیابی آثار ادبی ، علمی ثابت نیست بلکه اعتباری و ذوقی و متکی بر احساسات و عواطف است . ارزیابی این آثار تنها به یاری دو عامل زیر ممکن است " ذوق سلیم " و " تجربه ی بسیار"

 در شناخت آثار ادبی ، از دانش های دیگری چون جامعه شناسی و روانشناسی نیز باید کمک گرفت .

ماخذ :

انشاء و نامه نگاری نوین : عباسعلی مولوی .