نبایدهای انتخاباتی

بسم الله الرحمن الرحیم 

الف )  دوری از ترتیب اثر دادن به شایعات و گمانه زنی 

به طورطبیعی در فضای انتخابات و رقابت های انتخاباتی ، بازار شایعات و گمانه زنی و تحلیل های ناصواب داغ می شود. یکی از نباید های انتخاباتی ، ترتیب اثردادن به این شایعات وگمانه زنی ها است که ممکن است چالش های بزرگی را برای فرد و جامعه ، به وجود بیاورد. 

بنابراین شایسته است که هم مردم و طرفداران کاندیدها و هم خود آنان ، ملاک موضع گیری ، انتخاب و قضاوت خود را ، شایعات کوچه و بازار و مطالب منتشر شده در فضای مجازی و تحلیل وبرداشت های نادرست افراد مغرض و نا آشنا بامسایل سیاسی و اجتماعی ، قرار ندهند. تا در مورد یک قضیه به یقین یا حد اقل به حد اطمینان نرسیده اند ، موضع گیری و قضاوت نکنند و براساس احتمالات و گمان ، شخص یا اشخاصی را متهم نسازند و در مسند قضاوت قرار نگیرند ؛ زیرا قرآن عظیم الشان ، به شدت از پیروی از ظن وگمان نهی می کند وگوش و چشم ودل را مسئول می داند :« و لا تقف ما لیس لک به علم ان السمع و البصر و الفواد کل اولئک کان عنه مسولا ، از آنچه به آن علم و آگاهی نداری ، پیروی مکن ، چرا که گوش و چشم و دل ، همه مسئولند ». (اسراء / 36 ). و می فرماید : گمان انسان را از حق بی نیاز نمی کند (یعنی به حقیقت نمی رساند):« وان الظن لا یغنی من الحق شیئا»( یونس / 36 ). 

همچنین دستور می دهد که از ظن وگمان اجتناب کنید ؛ چرا که بعضی از گمان ها گناه است:« یا ایها الذین آمنوا اجتنبوا کثیرا من الظن ان بعض الظن اثم»( حجرات / 12 ). 

ب ) اجتناب از ابراز حب و بغض های افراطی نسبت به کاندیدها

یکی دیگر از نباید های انتخاباتی این است که  از ابراز حب وبغض های افراطی در مورد اشخاص و مراکز بخصوص کاندیدها ، اجتناب شود. بدین معنا که در مدح ومذمت کاندیدها ، از جاده انصاف و عدالت خارج نشده و دست به شخصیت سازی یا شخصیت سوزی نزنیم ؛ و برای کاندیدی مورد علاقه مان ، به طور اغراق آمیز و افراطی ، شخصیت سازی و فضیلت تراشی نکنیم و توانمندی های نداشته را به او نسبت ندهیم ؛ چرا که از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نقل شده است که فرمود:« احثوا فی وجوه المداحین التراب ، به صورت مداحان و ثناگویان (افراطی) خاک بپاشید[1]  ». همچنین از آن حضرت نقل شده است که :« اذا مدح الفاجر اهتز العرش و غضب الرب ؛ هنگامی که شخص فاجر ستایش شود ، عرش خدا به لرزه در آید و خدای سبحان غضبناک گردد [2] ». پس مواظب موضع گیری ها و رقابت و حمایت های خود مان بایستی باشیم. 

 از سوی دیگر در باره ی کاندیدی که مورد حمایت مان نیست ، یا رقیب انتخاباتی ما به شمار می رود ، دچار شخصیت سوزی و سیاه نمایی نشویم ؛ به گونه ی که تمام خوبیها و نقاط قوت او را نا دیده بگیریم و نقاط ضعف او را برجسته نموده و از کاه کوه بسازیم و تا سر حد ترور شخصیتی او ، پیش برویم . این کار علاوه براین که گناه است موجب به وجود آمدن کینه و دشمنی نیز ، می شود و در جامعه و روابط اجتماعی ، اثرات منفی می گذارد. چنانکه امیرمومنان علی (علیه السلام) می فرماید:« لا تکثرن العتاب فانه یورث الضغینه و یدعو الی البغضاء ، در سرزنش و نکوهش زیاده روی مکن ، چرا که این کار موجب کینه شده و وادار به دشمنی می کند[3] ». 

هردوی این گونه موضع گیری ، از نباید های انتخاباتی و اشتباه است و چه بسا ممکن است ، باعث زیر پاگذاشتن انسانیت ودیانت واخلاق و وجدان شود و عاملین این کار، مصداق این فرمایش رسول خدا(ص) قرار بگیرد که فرمود:« شر الناس من باع آخرته بدنیاه و شر من ذلک من باع آخرته بدنیا غیره ، بدترین مردم کسی است که آخرت( و اخلاق و وجدان وشرافت) خود را به دنیا بفروشد و بدتر از آن کسی است که آخرت خود را به دنیای دیگران بفروشد[4]».

موضع گیری انسانی و منصفانه این است که ، نقاط قوت وضعف هرکس را درکنار هم لحاظ نموده و مورد قضاوت و انتخاب قرار دهیم . 

ج ) دوری از تعصبات بیجا ومذموم 

 عصبیت وتعصب ( که به معنای جانبداری شدید وحمایت کردن ازخویشاوندان و مطلق متعلقات است ، چه تعلق دینی ومذهبی ومسلکی باشد، یا تعلق وطنی وآب وخاکی یا غیر آن)، دو قسم است:

 1) عصبیت ممدوح و بجا : وآن اینکه کسی مثلا با درک وشناخت درست از دین ومذهب ، نسبت به آن دو وآب وخاک خودش، عصبیت وحمیت نشان دهد وهمچنین براساس شایستگی و واقع نگری ، ازخویشاوندان وبستگان ویا سایرمتعلقات خود حمایت نماید.

2) عصبیت مذموم و بیجا:  وآن اینکه کسی مثلا بدترین فرد قبیله ی خود را ، بهترازخوبان قبیله ی دیگر بداند وهمچنین هرچیزی بدی متعلق به خود را ، از خوب دیگران بهتر بداند و از آن حمایت متعصبانه وظالمانه نماید. 

 به این دو قسم تعصب امام سجاد(ع) اشاره نموده و چنین می فرماید:« العصبیه التی یاثم علیها صاحبها ان یری الرجل شرار قومه خیرا من خیار قوم آخرین و لیس من العصبیه ان یحب الرجل قومه و لکن من العصبیه ان یعین قومه علی الظلم ، تعصبی که دارنده اش براساس آن گناه می کند این است که شخصی بدترین قبیله ی خودش را ، بهتر ازخوبان قبیله ی دیگر ببیند ، ولی تعصب این نیست که مردی قبیله اش را دوست داشته باشد ، بلکه تعصب این است که او قبیله اش را درستم کردن یاری رساند[5]».      

یکی دیگر از نباید های انتخاباتی ، اعمال  تعصبات مذموم و ظالمانه است که بایستی از آن دوری کرد ، اعم از تعصب قومی ، لسانی ، حزبی ، نژادی ، سمتی و... ؛ زیرا وقتی پای تعصب در میان آمد ، بسیاری از حقایق و واقعیت ها برای انسان نامعلوم می ماند ، زیرا عینک عصبیت و تعصب ، مانع دیدن و شنیدن و پذیرفتن حقایق می شود. از این رو در آموزه های دینی عصبیت وتعصب ، به شدت مذمت و از آن نهی شده است[6]. 

از درون زنگ تعصب بزدای        

برخرد راه تامل بگشای 

گر تو لاف از عقل از لب می زنی           

پس چرا دم در تعصب می زنی 

 

3  ) معیار های کاندید شایسته واصلح 

 

چنانکه اشاره شد ، انتخابات از اهمیت بسیار بالا برخوردار است و رشد و پیشرفت همه جانبه کشور یا انحطاط و تنزل آن در عرصه های مختلف ، تاحدود زیادی در گرو انتخابات است که اگر به صورت سالم و شفاف برگزار شود و مردم در انتخاب خود معیار های کاندید بر تر واصلح را ملاک قرارداده و فرد یا افراد شایسته و با کفایت را انتخاب نمایند ، برای آبادانی کشور و تامین آرامش و آسایش خود ، یک قدم بلند برداشته اند ، اما اگر این معیار ها ، ملاک انتخاب قرار نگیرد ، مردم به دست خود جلو رشد و پیشرفت جامعه را گرفته اند. اینک مهم ترین این معیار ها را یاد آور می شویم : 

1 ) داشتن صلاحیت علمی و توانمندی عملی 

 یعنی کاندیدی مستحق و شایسته ی رای دادن است که از دانش و بینش مدیریت و سیاست برخوردار باشد ، واین توانمندی را داشته باشد که اوضاع جاری کشور و جامعه را مورد تحلیل و ارزیابی قرارداده و واکنش مقتضی و به موقع نشان دهد. وهمچنین بتواند توطئه های مخالفین داخلی و خارجی را تشخیص داده و برای خنثی سازی آنها ، از راهکارهای معقول  و منطقی ، بهره گیرد.  

 این شاخصه در قرآن عظیم الشان نیز ، به عنوان ملاک انتخاب  قرار گرفته است، آنجا که « طالوت » به عنوان فرمانده برای جنگ با « جالوت » انتخاب گردید ، وقتی بنی اسرائیل به این انتخاب معترض شدند ، پیامبرشان  شاخصه ی علم وآگاهی و توانایی و قدرت جسمی اورا ، ملاک انتخاب او بیان نمود [7]. 

 2  )  مردمی بودن و درد مردم را درک کردن 

 یکی دیگر از معیار های کاندید اصلح و برتر این است که او برخواسته ازمیان مردم ، وفادار به مردم وعمل کننده براساس اراده ی مردم باشد و درد و مشکلات مردم را احساس و درک نماید ، تا بتواند در صدد درمان و حل آن برآید. معلوم است که تا کسی درد را احساس نکند دنبال درمان آن نخواهد رفت ؛ همان طور که اگر کسی احساس تشنگی نکند دنبال آب نمی رود. 

نکته ی ز ارباب درد آموختم              

درد بی دردی بلایی بوده است [8]. 

 3  ) داشتن امانتداری و تعهد اخلاقی 

امانتداری به این معنا است که شخصی که کاندید شده است ، بداند که مردم او را به عنوان امین خود انتخاب نموده اند ، تا همان طور که برای منافع خود تلاش می کند ، برای منافع ملی و موکلین خود تلاش کرده و از حقوق آنها دفاع نماید. در غیر این صورت مشمول  این فرمایش رسول خدا(صلی الله علیه وآله قرار می گیرد که فرمود:« هر مسئولی که بخشی از کار امت مرا به دست گیرد ودر کارآنها مانند کارهای خصوصی خود دلسوزی وکوشش نکند، روزقیامت خداوند اورا به صورت در دوزخ خواهد انداخت [9]». 

همچنین کاندیدی شایسته ی رای دادن است که اهل وفای به عهد و پیمان باشد و بعد از تکیه زدن به کرسی ریاست یا وکالت ، تعهدات اخلاقی خود در زمان تبلیغات انتخاباتی را ، فراموش نکند و از مردم وآراء آنها نردبانی برای رسیدن به منافع شخصی خود ، نسازد و با سرنوشت مردم وارد معامله نشود . 

3 -  4 ) برخوردار بودن از وسعت نظر و اندیشه ملی

 یکی دیگر از معیارهای کاندید برتر و اصلح این است که دارای وسعت نظر ، اندیشه ملی و همت عالی باشد و در طرح و برنامه های انکشافی ، ساخت وسازهای زیربنایی ، خدمات رسانی و... ملی بیندیشد ، ملی تصمیم بگیرد و ملی عمل کند. 

[1] - محمد بن علی ابن بابویه ، من لا یحضره الفقیه ، ج 4 ، ص 11 . 

[2] - حسن بن علی ابن شعبه حرانی ، تحف العقول ، ص 46 .  

[3] - علی بن محمد لیثی واسطی ، عیون الحکم و المواعظ (للیثی) ، ص 519 . 

[4] - محمد بن علی ابن بابویه ، من لا یحضره الفقیه ، ج 3 ، ص 353 . 

[5]  - محمدبن یعقوب کلینی ، الکافی (ط - الاسلامیه) ؛ ج2 ؛ ص308- 309 . 

[6] - همان ، ص 307 – 309 .   

 

[7] - بقره / 247 . 

[8] - سیداسماعیل بلخی ، دیوان بلخی ، ص 140 .  

[9]  - غرر الفصاحه(سخنان رسول خدا(صلی الله علیه وآله) ) ، ص 222  ، حدیث 1911 .