اعسار چیست؟ و معسر چه فردی است ؟

 اعسار چیست؟ و معسر چه فردی است ؟

امیرحسین صفدری پژوهشگر علم حقوق

بطور کلی یک اصل مهم وجود دارد که هر شخصی بدهکار است باید در مدت تعیین شده بدهی خود را بپردازد و تعهدی که داده است را انجام بدهد حال چه تعهدات مالی باشد چه تعهدات آن شخص غیرمالی باشد. اعسار به معنای رنج و تهیدستی است و در اصطلاح حقوقی به زبان ساده یعنی زمانی که یک فرد به نوعی تمکن مالی ندارد یا اموال و دارایی هایی دارد که در حال حاظر به آنها دسترسی ندارد تا بدهی خود را پرداخت کند. 

در قانون نحوی اجرای محکومیت های مالی مصوب 1393 قانونگذار ما در ماده 6 این قانون بیان می کند: 

معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به تادیه دیون خود نباشد. و در تبصره همین ماده قانونگذار می گوید: عدم قابلیت دسترسی به مال در حکم نداشتن مال است. اثبات عدم قابلیت دسترسی به مال بر عهده مدیون است.

در بحث اعسار از هزینه های دادرسی قانونگذار ما در ماده 504 قانون آیین دادرسی مدنی به صراحت می گوید: 

معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه ی عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طور موقت قادر به تادیه آن نیست. 

به زبان ساده تر یعنی فردی که در هنگام مراجعه به دادگستری جهت شکایت در راستای احقاق حق و حقوق خود متحمل هزینه هایی می شود،که این هزینه ها شامل: هزینه تمبر، هزینه اجرای قرار معاینه محل، هزینه دستمزد کارشناس، هزینه دادخواست و... می باشد، امکان دارد این هزینه ها به قدری برای آن فرد سنگین باشد که از عهده ی پرداخت آن برنیاید که در این حالت موضوع اعسار از هزینه دادرسی مطرح می شود.

یک نکته مهم هم در تبصره ماده 505 قانون آیین دادرسی مدنی قانونگذار بیان می کند: افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی و مدد جویان مستمری بگیر سازمان بهزیستی کشور با ارائه کارت مددجوئی و تایید رسمی مرجع مزبور از پرداخت هزینه دادرسی معاف می باشند.

فردی که مدعی اعسار است باید دادخواست اعسار از هزینه دادرسی و ارایه دلایل مبنی بر عدم تمکن مالی خود را بدهد تا موقتا از تادیه هزینه دادرسی دعوی در مرحله بدوی، واخواهی و یا تجدیدنظر معاف گردد. 

مطابق با ماده 506 قانون آیین دادرسی مدنی قانونگذار ما می گوید: 

درصورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که از وضعیت مالی و زندگانی او مطلع می باشند به دادخواست ضمیمه شود 

در شهادتنامه، مشخصات و شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی او برای تادیه هزینه دادرسی با تعیین مبلغ آن باید تصریح شده و شهود منشا اطلاعات و مشخصات کامل و اقامتگاه خود را به طور روشن ذکر نمایند.