کاربرد متابولومیکس در پاسخ به تنش خشکی در پنج گونه از جنس مرزه

گیاه مرزه (Satureja spp.) به علت دارا بودن ترکیبات فنلی کارواکرول و تیمول در اسانس و رزمارینیک اسید و سایر اسیدهای فنلی در عصاره، دارای اثرات آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی قوی می باشد که تاثیر به سزایی در درمان تعدادی از بیماری ها دارد. با توجه به شرایط اقلیمی خشک کشورمان و از طرفی جایگاه خاص مرزه در میان گیاهان دارویی، بررسی جنبه های ژنتیکی و اصلاحی به منظور افزایش مواد موثره از ضرورت های حاضر می باشد. از آنجاییکه مرزه، گیاهی دگرگشن و دارای تنوع بالایی برای صفات مختلف از جمله متابولیت ها می باشد ابتدا از طریق ریزازدیادی اقدام به تهیه کلون از پنج گونه [Satureja bachtiarica (S1), S. khuzistanica (S2) S. rechingeri (S3), S. sahendica (S4), S. spicigera (S5)] گردید. برای این کار، از هشت تیمار هورمونی ریشه زایی و 10 تیمار نوساقه زایی استفاده و بهترین آن ها برای هر گونه تعیین گردید. بعد از تولید کلون ها و سازگاری آن ها در شرایط گلخانه، به منظور اعمال تنش خشکی، در زمان گلدهی آبیاری قطع گردید. نمونه برداری در پنج زمان به فواصل سه روز صورت گرفت و تعدادی صفات فیزیولوژیک اندازه گیری گردید. به منظور استخراج اسانس و تعیین بازده آن از دستگاه کلونجر، برای تعیین درصد ترکیبات موجود در اسانس از دستگاه های GC و GC-MS و برای تعیین مقدار اسیدهای رزمارینیک، کافییک، کارنوزیک و اورسولیک موجود در عصاره از دستگاه HPTLC استفاده گردید. تنش خشکی بر میزان کمی برخی از متابولیت ها نظیر تیمول، کارواکرول، کافییک و رزمارینیک اسید اثر معنی داری داشت. نتایج بیانگر اثر تنش خشکی بر خصوصیات فیزیولوژیک و متابولیسم ثانویه می باشد تا در آینده با استفاده از مهندسی متابولیک گونه های متحمل مرزه توان این گیاه را در تولید ترکیبات مهمی نظیر تیمول، کارواکرول و رزمارینیک و کافییک اسید افزایش داد.واژه های کلیدی: مرزه، تنش خشکی، متابولیت ها، اسانس، کارواکرول، تیمول و رزمارینیک اسید