تعیین ضریب افت رطوبتی برنج در محل های ذخیره سازی در استان فارس

محصول برنج در حین نگهداری در انبار مقداری از رطوبت خود را از دست می دهد یا آن که رطوبت محیط را جذب می کند. فاکتورهای متعددی وجود دارد که بر افت وزنی برنج تاثیر می گذارد که از آن جمله می توان به مهاجرت رطوبت، آلودگی توسط حشرات و جوندگان، و ریزش... اشاره کرد. مشخص کردن میزان افت حاصل از این فاکتورها به تنهایی آسان نیست، زیرا برهم کنش این فاکتورها بسیار مهم هستند. به واسطه مشکلاتی که افت وزن برنج در اثر کاهش رطوبت درحین نگهداری در انبارهای کالاهای اساسی برای شرکت غله و خدمات بازرگانی فارس ایجاد می کند، این پروژه در یک دوره زمانی یک ساله در سه نقطه استان فارس (آباده، ده پیاله و انبار مرکزی شیراز) انجام شد. نمونه گیری از انبارهای نقاط مختلف جهت اندازه گیری میزان رطوبت برنج به صورت کاملا تصادفی در انتهای هر ماه انجام شد و شرایط محیطی انبار (دما و رطوبت نسبی)، شرایط آب و هوایی و نیز رطوبت دانه های برنج در قسمت های مختلف توده مشخص گردید. تعداد نمونه گیری ها با احتساب 10 درصد خطا به ازا هر 1000 کیسه برنج 94 نمونه بود. مقایسه نمونه ها با استفاده از ANOVA صورت گرفت و آزمون چند دامنه ای دانکن نیز برای تعیین تفاوت میانگین ها استفاده شد. از آزمون t مزدوج نیز برای مقایسه برای مقایسه محتوای رطوبتی محصول در نقاط مختلف توده برنج و نیز دمای نقاط مختلف انبار استفاده شد. نتایج نشان داد که رطوبت دانه در قسمت سطح توده متحمل تغییرات رطوبتی بیشتری نسبت به دانه های موجود در داخل توده می گردد. میزان افت وزن برنج در انبارهای مختلف و برای ارقام مورد مطالعه (اوروگویه، آرژانتینی، تایلندی و هندی) از 1/56 تا 2/45 درصد متغیر بود. مشخص شد که تغییرات رطوبت برنج در حین نگهداری از مدل درجه 2 تبعیت می کند. به منظور محاسبه رطوبت تعادلی، ایزوترم جذبی برنج در دو دمای 25 و 40 درجه برای کلیه ارقام برنج در محدوده فعالیت آبی 0/9 -0/1 رسم گردید. مقادیر رطوبت تعادلی به دست آمده برای همه نمونه های برنج بهترین برازش را با مدل هندرسون نشان دادند. بر اساس نتایج به دست آمده از این مطالعه، به نظر می رسد که نوسانات دما و رطوبت و نیز وجود شیب دمایی در داخل انبارها منجر به افت یا مهاجرت رطوبت در دانه های برنج می گردد. بدین منظور برای کاهش افت وزن برنج در داخل انبار بایستی تمهیداتی اندیشیده شود که توزیع جریان هوا در انبار را به صورت یکنواخت درآورد و حتی المقدار دمای انبار نیز در سطح پایین تری حفظ شود. واژه های کلیدی: افت وزن، برنج، تغییرات دما و رطوبت، مدل درجه 2، منحنی جذب هم دما