احیا و ارزیابی مقدماتی گونه های چاودار‭(.Secale spp) ‬بومی ایران

چاودار بومی جنوب غربی آسیا می باشد و دو گونه از جنس ‭Secale ‬در ایران یافت می شود، گونه ‭S. cereale ‬زراعی و یک ساله است و گونه ‭S. strictum (S. montaneum) ‬وحشی و چند ساله است. کلکسیون چاودار بانک ژن گیاهی ملی ایران شامل نمونه های ارزشمندی از جنس چاودار می باشد که از نقاط مختلف ایران جمع-آوری شده اند، و به نظر می رسد از گونه های مختلفی باشند، لذا به منظور احیا، شناسایی و ارزیابی مورفولوژیکی و مولکولی نمونه ها و بررسی امکان شناسایی گونه های این جنس با استفاده از مارکر مولکولی و ارزیابی سیتوژنتیکی، پروژه حاضر تعریف شده است. در این پروژه تعداد ‮‭108‬ نمونه از کلکسیون ژرم پلاسم چاودار در بانک ژن گیاهی ملی ایران، که تاکنون شناسایی و ارزیابی نشده بودند، انتخاب شده و در مزرعه تحقیقاتی موسسه اصلاح بذر در کرج کشت شدند. کلیه صفات مورفولوژیک و آگرونومیک شامل ‮‭16‬ صفت کمی و ‮‭14‬ صفت کیفی بر اساس دستورالعمل موسسه بین المللی ذخایر توارثی اندازه گیری شد. شناسایی با استفاده از کلید شناسایی چاودار نشان داد نمونه های مورد بررسی شامل ‮‭65‬ نمونه 5 ، ‭S. cereale ‬نمونه ‭strictum S. ‬و دو نمونه تریتیکاله بود. در این تحقیق، صفات شکنندگی سنبله، کرک برگ و ساقه، همچنین رنگ گوشوارک دارای ارزش تاکسونومیکی بالایی بودند. گونه های شناسایی شده بر اساس صفات ریخت شناسی توسط نشانگرهای ‭RAPD ‬تایید شدند. تجزیه خوشه ای داده های ‭RAPD ‬بر اساس ضریب تشابه جاکارد و روش‭UPGMA ‬، گونهصهای ‭S. cereale ‬و ‭strictum S. ‬چاودار را در دو گروه جدا از هم قرار داد. ارزیابی سیتوژنتیکی کروموزوم های دو گونه‭S. cereale ‬و ‭S.montanum ‬نشان داد تعداد کروموزوم های سوماتیکی در هر دو گونه ‮‭14‬ کروموزوم (‮‭14‬=2‭n=‬2‭x) ‬و دیپلویید میصباشند ولی تفاوت قابل تشخیصی در طول کروموزومصها و متوسط نسبت بازوها در این دو گونه مشاهده شد. این امر می تواند به شناسایی سیتوژنتیکی این دو گونه از هم کمک کند. واژه های کلیدی چاودار، شناسایی، تاکسونومیک، مولکولی، سیتوژنتیکی.